Jak wynika z przygotowanego przez GUS raportu „Kultura 2014”, ubiegłoroczne wydatki z budżetu państwa na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego pomniejszone o dotacje i subwencje z budżetu państwa dla samorządów oraz o transfery między samorządami wyniosły 9 mld 326,8 mln zł (nominalnie o 13,6 proc. więcej niż w 2013 r.). Wydatki z budżetów jednostek samorządu terytorialnego wyniosły 7 mld 592,6 mln zł. Największy udział w samorządowych wydatkach publicznych miały samorządy gminne – 44,0% , samorządy miast na prawach powiatu – 36,9%, województw – 17,8% i powiatów – 1,3%.
Natomiast wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w budżetach samorządów terytorialnych liczone łącznie z dotacjami i subwencjami z budżetu państwa oraz transferami JST to 7 mld 723,1 mln zł, co stanowiło 3,9% ogólnych wydatków z budżetów samorządowych (w 2013 r. odpowiednio – 6 mld 887,8 mln zł i 3,7%).
W przeliczeniu na 1 mieszkańca dało to kwotę 200,68 zł, przy czym kwota ta była zróżnicowana w zależności od województwa. I tak najmniej na kulturę wydano w województwie podkarpackim – 151,35 zł, natomiast najwięcej w województwie dolnośląskim – 335,80 zł.
Transfery pomiędzy JST wyniosły 130,6 mln zł, przy czym 67,2% tej kwoty wydały samorządy miast na prawach powiatu.
Wydatki samorządów gminnych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego wyniosły 3 mld 355,2 mln zł i stanowiły 43,4% wydatków samorządowych ogółem w tym zakresie (wydatki samorządów miast na prawach powiatu, województw i powiatów – odpowiednio: 37,4%, 17,7% i 1,5%).
Wydatki bieżące z budżetów samorządów terytorialnych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w 2014 r. wyniosły 5 mld 306,3 mln zł (w roku poprzednim – 4 mld 940,1 mln zł), co stanowiło 68,7 proc. wydatków jednostek samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego (w 2013 r. – 71,7 proc.).
Udział samorządowych wydatków bieżących na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w wydatkach bieżących ogółem samorządów terytorialnych stanowił 3,4 proc. (wobec 3,3 proc. w 2013 r.).
Domy kultury, kluby i świetlice
Struktura wydatków na poszczególne rodzaje instytucji kultury i formy działalności kulturalnej w wydatkach budżetu państwa na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego pozostała podobna do struktury tych wydatków w latach poprzednich. Najwięcej budżet państwa przeznaczył na funkcjonowanie muzeów - 27 proc. oraz ochronę zabytków i inne formy opieki nad zabytkami - 14,8 proc. Z budżetów samorządowych najwięcej wydano na działalność domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic - 29,1 - proc. oraz bibliotek - 16,9 proc.
W 2014 r. w Polsce funkcjonowało 4 019 domów i ośrodków kultury, klubów i świetlic (w 2013 r. – 3901). Najliczniejszą część stanowiły ośrodki kultury (41,1% wszystkich placówek) a najmniej liczną – kluby (7,8%). Większa część placówek (63,0%) zlokalizowana była na wsi, przy czym charakter placówek wiejskich posiadały przede wszystkim świetlice (92,8% ogółu tych instytucji) oraz ośrodki kultury (57,5%). Natomiast domeną miast były kluby i domy kultury – odpowiednio 77,8% i 60,6% tych instytucji funkcjonowało w mieście. Najwięcej placówek działało na terenie województwa małopolskiego – 425, śląskiego – 369 oraz podkarpackiego –360, przy czym województwa podkarpackie i małopolskie wyróżniały się na tle kraju pod względem liczby działających na ich terenie domów kultury (po 13% wszystkich tego rodzaju instytucji w kraju), a śląskie i małopolskie – klubów (co trzecia taka placówka działała w tych województwach). Na uwagę zasługuje również województwo zachodniopomorskie, na którego obszarze działała 1/6 wszystkich świetlic.
W 2014 r. w Polsce na 1 placówkę przypadało średnio 9,6 tys. ludności. Pod tym względem najlepsza sytuacja była w województwie opolskim, w którym na 1 placówkę przypadało przeszło dwukrotnie mniej mieszkańców niż średnio w całym kraju (4,5 tys.) oraz zachodniopomorskim (4,9 tys.) i podkarpackim (5,9 tys.). Natomiast w województwie mazowieckim wskaźnik ten był najwyższy (na 1 placówkę przypadało aż 19,1 tys.ludności).
W ujęciu powiatowym najmniej korzystna była sytuacja w wielu większych miastach oraz w powiatach: kozienickim, krośnieńskim (woj. lubuskie), rypińskim, sierpeckim i stargardzkim, gdzie na 1 dom, ośrodek kultury, klub lub świetlicę przypadało średnio ponad 40 tys. mieszkańców.
Zdecydowana większość domów i ośrodków kultury, klubów i świetlic (93,4%) należała w 2014 r. do sektora publicznego, w ramach którego organizatorem instytucji był niemal w całości samorząd terytorialny.
Dominującą rolę pełnił samorząd gminny, który organizował działalność 90,4% ogółu publicznych placówek. Tylko dla 0,1% publicznych placówek organizatorem były niesamorządowe jednostki sektora publicznego.
Do sektora prywatnego należała co 15 placówka, prowadzona najczęściej przez jednostki spółdzielcze.
W 2014 r. najwięcej instytucji kultury zlokalizowanych było w województwie mazowieckim – 1804. Ponadto pod względem liczby instytucji wyróżniały się województwa małopolskie – 1621 i śląskie –1569.
Spośród 380 powiatów i miast na prawach powiatu 10 szczególnie wyróżniało się pod względem liczby działających na ich terenie instytucji kultury. W Warszawie funkcjonowało 614 instytucji, w Krakowie – 418, Łodzi –313, Poznaniu – 220, Wrocławiu – 193, Lublinie – 138; Gdańsku – 132, Katowicach – 127, w powiecie poznańskim – 114; powiecie nowosądeckim – 113.
Kina, teatry i filharmonie
Pod względem liczby kin stałych dominowała Warszawa (27). W dalszej kolejności były: Kraków (16), Poznań (11), Łódź (8), Lublin, Katowice i Wrocław (po 7), Gdańsk (6), Bydgoszcz, powiat oświęcimski, powiat puławski, Rzeszów, Szczecin, Toruń (po 5).
Teatry zlokalizowane były przede wszystkim w największych miastach na prawach powiatu, nieliczne znajdują w powiatach ziemskich. Najwięcej teatrów działało w Warszawie (17), Krakowie (9), Łodzi (7), Wrocławiu (5), Lublinie, Poznaniu, Szczecinie (po 4), Białymstoku, Słupsku, Toruniu (po 3).
Filharmonie (26) zlokalizowane były w: Białymstoku, Bydgoszczy,Częstochowie, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Jeleniej Górze, Kaliszu, Katowicach, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Łomży, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Słupsku, Sopocie, Szczecinie,Wałbrzychu, Warszawie, Wrocławiu, Zabrzu oraz Zielonej Górze.
