Rada powiatu (dalej: organ) podjęła uchwałę w sprawie ustalenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu w 2023 r. Postanowiła: „Ustala się dyżury aptek:
1) w soboty, niedziele, święta i inne dni wolne od pracy – od godz. 8.00 do godz. 24.00,
2) w dni powszednie w porze nocnej – od godz. 20.00 do 24.00”.
Wojewoda zaskarżył uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp., zarzucając jej naruszenie art. 94 ust. 1 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (DzU z 2022 r. poz. 2301) poprzez niespełnienie ustawowego warunku zapewnienia mieszkańcom dostępności i ciągłości świadczeń w dni wolne od pracy oraz w porze nocnej, tj. w godzinach 24–8 w sytuacji, gdy przepis wymaga, by zapewnić dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy, czyli całodobowo.
Odpowiadając na skargę organ wskazał, że stosownie do obowiązującej treści art. 94 prawa farmaceutycznego rada powiatu określa w drodze uchwały rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych dostosowany do potrzeb ludności oraz zapewniający dostępność do świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Zdaniem organu, ustawodawca nie wskazał jednoznacznie, w jakich godzinach apteka miałaby pełnić dyżur w porze nocnej. W ocenie organu zaskarżona uchwała zawierała wyznaczenie dyżurów w porze nocnej, tj. od 20 do 24. Przepis prawa nie wskazuje, że dyżury mają być pełnione całodobowo.
Sąd rozpatrując sprawę wskazał, że w dacie podjęcia uchwały prawo farmaceutyczne nie definiowało pojęcia „pora nocna”. W celu wyjaśnienia go sąd sięgnął do ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465, dalej: kp). Zgodnie z art. 1517 § 1 kp, pora nocna obejmuje 8 godzin między 21 a 7. Sąd uznał zatem, że uchwała była niezgodna z prawem wtedy obowiązującym, gdyż celem ustawodawcy nie było określenie sztywnych granic czasowych, w jakich realizowane powinny być usługi farmaceutyczne, lecz stworzenie systemu, który zabezpieczy potrzeby społeczności lokalnej także w zakresie zdarzeń nagłych i trudnych do przewidzenia. Ustawodawca posłużył się pojęciem „również w porze nocnej” zmierzając tym samym do zapewnienia dostępności tych usług nie tyle całodobowo, co w całej porze nocnej.
Na marginesie należy zaznaczyć, że ustawą z 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw, od 1 stycznia 2024 r. znowelizowany został art. 94 prawa farmaceutycznego (DzU z 2023 r. poz. 1938). Stosownie do nowej treści rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu jest dostosowany do potrzeb ludności powiatu i pozwala na realizację przez apteki zadań określonych w art. 87 ust. 2, w szczególności przez pełnienie dyżurów w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej, z wyłączeniem powiatu mającego siedzibę w sąsiadującym mieście na prawach powiatu. W ust. 2 wskazano, że podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną przekazuje zarządowi powiatu, w którym znajduje się ta apteka, rozkład godzin pracy tej apteki na dany rok najpóźniej do 30 września roku poprzedzającego rok, w którym ma być podjęta uchwała, o której mowa w ust. 3, oraz informuje zarząd powiatu o zmianach tego rozkładu z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem.
W świetle znowelizowanego przepisu art. 94 ust. 1 i 2 prawa farmaceutycznego zmieniły się zasady pełnienia dyżurów aptek w dzień wolny od pracy oraz w porze nocnej. Co istotne, nowelizacja wprowadziła definicję dyżuru w dzień wolny od pracy oraz w porze nocnej – zgodnie z nią dyżur będzie zapewniony maksymalnie do godziny 23.
