Poradnik zawiera m.in.:

• opis i scenariusz pierwszej sesji wraz z procedurą przyjęcia ślubowania, wyboru przewodniczącego rady i jego zastępców oraz powołania komisji

• omówienie pozycji przewodniczącego rady i wiceprzewodniczących – zadania, kompetencje, obowiązki

• opis procedur uchwałodawczych (w tym uchwalenie budżetu, wieloletniej prognozy finansowej) wraz z ich opiniowaniem i uzgadnianiem

• prawa i obowiązki radnego

• dostęp radnych do informacji publicznej

• procedurę udzielania wotum zaufania i absolutorium

• obszerne wyjaśnienia dotyczące wypełniania i składania oświadczeń majątkowych

• omówienie i analizę uprawnień pracowniczych radnych, ochrony stosunku pracy radnego, zasad ustalania i wypłaty diet oraz kosztów podróży służbowych

• opis zakresu ochrony prawnej radnego – ochrona jego wizerunku i dóbr osobistych jako osoby publicznej

---

Rozdział I. SCENARIUSZ PIERWSZEJ SESJI W GMINIE I POWIECIE (Maciej Kiełbus)

1. Zwołanie sesji inauguracyjnej

1.1. Porządek obrad sesji inauguracyjnej

1.2. Uzupełnienie porządku obrad

2. Prowadzenie obrad

3. Ślubowanie radnych

4. Wybór przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady gminy/powiatu

4.1. Przeprowadzenie głosowania w sprawie wyboru przewodniczącego

4.2. Wybór komisji skrutacyjnej i zgłaszanie kandydatur

4.3. Procedura głosowania

4.4. Potwierdzenie wyboru przewodniczącego

4.5. Interes prawny radnego a udział w głosowaniu

4.6. Wybór wiceprzewodniczących rady

5. Ślubowanie wójta

 

Rozdział II. PROCES UCHWAŁODAWCZY W RADZIE GMINY/POWIATU (Sylwester Szczepaniak)

1. Uwagi ogólne

2. Zadania rady gminy w sferze uchwałodawczej

3. Zadania rady powiatu w sferze uchwałodawczej

4. Zwołanie sesji

5. Porządek obrad

6. Sprawdzenie obecności na sesji rady

7. Jawność sesji

8. Rola wójta w procesie uchwałodawczym

9. Rola radcy prawnego

10. Inicjatywa uchwałodawcza

11. Uprawnienie związków zawodowych do występowania z wnioskami  o wydanie lub zmianę aktu prawnego

12. Termin na podjęcie uchwały

13. Procedowanie projektu uchwały

14. Głosowanie

15. Wyłączenie radnego z głosowania

16. Rodzaje i treść uchwał

16.1. Uchwały merytoryczne

16.2. Akty prawa miejscowego

16.3. Uchwały porządkowe

16.4. Stanowiska, decyzje, ustalenia, odezwy

17. Struktura i konstrukcja uchwały

17.1. Uzasadnienie i załączniki

17.2. Zakaz powtarzania i modyfikowania przepisów ustawy

18. Nowelizacja uchwały – projekt uchwały

19. Sprostowanie uchwały i teksty jednolite

20. Opiniowanie i konsultowanie uchwał przez inne podmioty i organy

20.1. Związki zawodowe i inne organizacje

21. Postępowanie nadzorcze

21.1. Zaskarżenia przez radę powiatu/gminy rozstrzygnięć nadzorczych

 

Rozdział III. PRAWA I OBOWIĄZKI PRZEWODNICZĄCEGO I WICEPRZEWODNICZĄCEGO RADY (Sylwester Szczepaniak)

1. Uwagi ogólne

2. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady gminy/powiatu

3. Procedura podejmowania uchwały o odwołanie przewodniczącego

4. Zadania przewodniczącego rady gminy/powiatu

4.1. Wydawanie poleceń służbowych

4.2. Zwołanie sesji rady

4.2.1. Procedura zwoływania nadzwyczajnej sesji rady/powiatu

4.3. Przewodniczenie sesji i uprawnienia porządkowe

4.3.1. Udzielanie głosu radnym i mieszkańcom w debacie nad raportem o stanie gminy

4.3.2. Udzielanie głosu posłom i senatorom

4.4. Przyjmowanie interpelacji i zapytań radnych

4.5. Reprezentowanie rady

4.6. Wykonywanie uprawnień pracodawcy wobec wójta

4.7. Uprawnienia przewodniczącego względem radnych

4.8. Podpisywanie i wykonywanie uchwał rady

4.9. Sporządzanie protokołu

4.10. Obowiązek zawiadomienia Prezesa Rady Ministrów

5. Zadania wiceprzewodniczącego rady

 

Rozdział IV. KOMISJE RADY (Bogusław Dziadkiewicz)

1. Wprowadzenie

2. Komisja skarg, wniosków i petycji

3. Komisje stałe

4. Komisje doraźne

5. Plan pracy oraz sprawozdanie z działalności

6. Komisja bezpieczeństwa

7. Kontrola rady

 

Rozdział V. PRAWA I OBOWIĄZKI RADNEGO (Bogusław Dziadkiewicz)

1. Godne, rzetelne i uczciwe sprawowanie obowiązków

2. Dobro mieszkańców

3. Diety i zwrot kosztów podróży

3.1. Radny rady gminy

3.2. Radny rady powiatu

4. Ograniczenia i uprawnienia pracownicze radnego

4.1. Radny gminy

4.2. Radny powiatu

4.3. Rozwiązanie umowy z radnym

5. Ochrona prawna funkcjonariusza publicznego

6. Odpowiedzialność cywilnoprawna

7. Kluby radnych (Dominik Krzysztofowicz)

7.1. Zasady tworzenia klubów

7.2. Reprezentacja klubów w komisji rewizyjnej i komisji skarg, wniosków i petycji

7.3 Inicjatywa uchwałodawcza klubu radnych

 

Rozdział VI. OŚWIADCZENIA MAJĄTKOWE RADNYCH (Anna Wierzbica)

1. Uwagi ogólne

2. Przedmiot oświadczeń majątkowych

2.1. Stan majątkowy wykazywany w pierwszym i ostatnim oświadczeniu majątkowym

2.2. Majątek odrębny i majątek wspólny małżonków

2.2.3. Majątek wspólny małżonków

2.2.4. Majątek odrębny małżonków

2.2.5. Zarobki małżonków

2.2.6. Dziedziczenie, zapis, darowizna, separacja, ubezwłasnowolnienie lub ogłoszenia upadłości

2.3. Informacja o sposobie i terminie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia j.s.t.

2.4. Podmioty właściwe do dokonywania analizy oświadczeń majątkowych radnych

2.4.1. Analiza oświadczenia majątkowego radnych – obowiązki przewodniczącego rady

2.5. Terminy składania oświadczeń majątkowych radnych

2.6. Sankcje związane z oświadczeniami majątkowymi radnych

2.7. Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym

2.8. Jawność oświadczeń majątkowych

 

Rozdział VII. PRZEPISY ANTYKORUPCYJNE (Dorota Bąbiak-Kowalska, Mateusz Górski)

1. Uwagi ogólne

2. Zakaz zatrudniania radnego w urzędzie gminy (starostwie)

2.1. Uwagi ogólne

2.1.1. Zasady korzystania przez radnego z urlopu bezpłatnego

2.2. Sankcje za złamanie zakazu nawiązania stosunku pracy w urzędzie

2.3. Charakter uchwały o wygaśnięciu mandatu radnego

3. Zakaz zawierania z radnym umów cywilnoprawnych

3.1. Umowa cywilnoprawna

3.2. Powierzenie wykonywania pracy

3.3. Umowa sprzedaży

4. Zakaz podejmowania dodatkowych zajęć oraz otrzymywania darowizn

4.1. Zajęcie dodatkowe

4.2. Darowizna

4.3. Sankcja

5. Wyłączenie radnego od udziału w głosowaniu

6. Łączenie mandatu radnego z mandatem posła i senatora

7. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy

7.1. Zawieszenie i zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej

7.2. Radny w organach stowarzyszenia

7.3. Użytkowanie wieczyste

8. Mandat radnego a członkostwo we władzach zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych z udziałem gminnych (powiatowych) osób prawnych

9. Radni posiadający akcje lub udziały w spółkach

10. Kompetencje wojewody związane z przestrzeganiem przepisów antykorupcyjnych

11. Ograniczenie możliwości najmu lub kupna lokali mieszkalnych

 

Rozdział VIII. ANALIZA I OCENA PROJEKTU UCHWAŁY BUDŻETOWEJ I WIELOLETNIEJ PROGNOZY FINANSOWEJ. PROCEDURA UCHWALANIA BUDŻETU (Zdzisław Majewski)

1. Uwagi ogólne

2. Kalendarz prac nad budżetem

3. Obligatoryjne treści budżetu

3.1. Inne postanowienia

3.2. Obowiązkowe załączniki do projektu uchwały budżetowej

4. Upoważnienia dla wójta/zarządu w uchwale budżetowej. Elementy fakultatywne

5. Obowiązki przewodniczącego rady

6. Radni przygotowują się do analizy projektu budżetu

7. Wieloletnia Prognoza Finansowa (WPF). Treść i uchwalanie

7.1. Radni analizują WPF

8. Uzasadnienie projektu budżetu (objaśnienia) i inne informacje

9. Tryb pracy nad projektem budżetu w radzie i komisjach

10. Procedura uchwalania budżetu. Postępowanie w razie braku możliwości uchwalenia WPF lub budżetu

10.1. Brak możliwości uchwalenia WPF lub budżetu. Procedura naprawcza

10.2. Nieopracowanie programu naprawczego lub brak pozytywnej opinii RIO do programu

10.3. Brak obowiązku opracowania i uchwalenia programu postępowania naprawczego

10.4. Inne regulacje prawne ograniczające i oddziaływujące na poziom zadłużenia

11. Radni analizują opinię RIO o projekcie budżetu i WPF

12. Ocena prawidłowości kwoty długu oraz możliwości jego sfinansowania

13. Analiza i ocena najważniejszych pozycji budżetu j.s.t.

13.1. Analiza przychodów i rozchodów budżetowych

13.2. Analiza nadwyżki budżetowej

13.3. Analiza najważniejszych źródeł dochodów

13.4. Analiza najistotniejszych kwotowo wydatków majątkowych i bieżących

13.4.1. Wydatki majątkowe

13.4.2. Analiza najistotniejszych kwotowo wydatków bieżących

13.5. Analiza dotacji z budżetów j.s.t.

13.5.1. Dotacje celowe

13.5.2. Dotacje podmiotowe

13.5.3. Dotacje przedmiotowe

13.6. Analiza wydatków inwestycyjnych

13.7. Analiza rezerw

13.8. Analiza informacji o stanie mienia komunalnego

14. Ustawowa regulacja budżetu obywatelskiego (Marcin Rulka)

14.1. Uwagi ogólne

14.2. Kto ma prawo do głosowania?

14.3. Obowiązkowy jedynie w miastach na prawach powiatu

14.4. Treść uchwały dotyczącej budżetu obywatelskiego

14.5. Bezpośredniość i równość głosowania

15. Fundusz sołecki (Dorota Bąbiak-Kowalska)

15.1. Uchwała o wyodrębnieniu funduszu

15.2. Przeznaczenie i wysokość środków z funduszu

15.3. Terminy i procedura

 

Rozdział IX. RAPORT O STANIE GMINY, POWIATU, WOJEWÓDZTWA. Treść i procedura przyjmowania raportu (Paulina Sobczyk)

1. Uwagi ogólne

2. Treść raportu

3. Procedura przyjmowania raportu

4. Udział mieszkańców w debacie

5. Uchwała o udzielenie wotum zaufania

6. Wotum zaufania w orzecznictwie (Bartosz Mendyk)

6.1. Głosowanie nad uchwałą dotyczącą wotum zaufania

6.2. Spór dotyczący uzasadnienia uchwały o wotum zaufania (Zdzisław Majewski)

 

Rozdział X. PROCEDURA ABSOLUTORYJNA – KONTROLA I ZATWIERDZENIE WYKONANIA BUDŻETU (Zdzisław Majewski)

1. Uwagi ogólne

2. Przygotowanie sesji absolutoryjnej

2.1. Zadania przewodniczącego komisji rewizyjnej

3. Treść sprawozdania wójta (zarządu) z wykonania budżetu

4. Rozpatrywanie sprawozdania wójta (zarządu) przez komisję rewizyjną i ocena wykonania budżetu

5. Formułowanie wniosku o udzielenie lub nieudzielenie absolutorium przez komisję rewizyjną

6. Opinia regionalnej izby obrachunkowej o wniosku komisji rewizyjnej

7. Procedura podejmowania uchwały absolutoryjnej

7.1. Debata absolutoryjna. Rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdań oraz ocena wykonania budżetu

7.2. Głosowanie uchwały absolutoryjnej

7.3. Głosowanie absolutorium w radzie gminy i powiatu – dylematy (dr Bartosz Mendyk)

7.3.1. Skutek nieuchwalenia absolutorium w orzecznictwie

7.3.2. Pat w głosowaniu

7.3.3. Długotrwała nieobecność wójta – absolutorium dla zastępcy?

8. Procedura odwołania wójta z powodu nieuzyskania absolutorium (Zdzisław Majewski)

9. Postępowanie nadzorcze RIO wobec uchwały w sprawie absolutorium

10. Postępowanie w razie nieudzielenia absolutorium zarządowi powiatu

 

Rozdział XI. WYKONYWANIE MANDATU RADNEGO A DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ (Zdzisław Majewski)

1. Uwagi ogólne

2. Konstytucyjne i ustawowe podstawy dostępu do informacji publicznej

3. Zasady i tryb udostępniania informacji w ustawie o dostępie do informacji publicznej

3.1. Definicja i katalog informacji publicznej

3.2. Udostępnianie informacji przetworzonej

3.2.1. Przesłanka szczególnej istotności dla interesu publicznego

3.3. Powszechne udostępnienie informacji za pośred-nictwem Biuletynu Informacji Publicznej (BIP)

3.4. Procedura udostępnienia informacji publicznej na wniosek

3.5. Procedura odmowy udostępnienia informacji publicznej

3.5.1. Opłaty za udostępnienie informacji publicznej

3.6. Wgląd do dokumentów urzędowych

3.6.1. Odmowa wglądu do dokumentów urzędowych – przykłady w orzecznictwie

3.6.2. Wgląd do dokumentów wewnętrznych i innych

4. Dostęp do informacji z zakresu finansów publicznych

4.1. Jawność i przejrzystość finansów publicznych

4.2. Formy jawności

5. Inne informacje jawne z mocy prawa

6. Tajemnice ustawowo chronione wyznaczające granice prawa do informacji publicznej

6.1. Prawo do prywatności

6.2. Ochrona danych osobowych a dostęp do informacji publicznej

6.2.1. Dopuszczalność przetwarzania danych osobowych

6.3. Rada gminy jako administrator danych osobowych a polityka bezpieczeństwa danych (Bartosz Mendyk)

6.3.1. Moc prawna zalecenia Prezesa Urzędu Ochrony Danych

6.3.2. Czy kilku administratorów może mieć jedną dokumentację ochrony danych osobowych?

6.3.3. Na kim w radzie gminy ciąży obowiązek wynikających z przepisów o ochronie danych osobowych?

6.3.4. Zasada rozliczalności, czyli administrator dokumentuje poszanowanie przepisów RODO

6.3.5. Rada jest administratorem danych osobowych

6.4. Tajemnica przedsiębiorstwa (Zdzisław Majewski)

6.5. Tajemnica zamówień publicznych (Mateusz Górski)

6.5.1. Ograniczenia zasad jawności w postępowaniu o zamówienie publiczne

6.6. Tajemnica postępowania administracyjnego (Zdzisław Majewski)

6.7. Tajemnica pomocy społecznej

6.8. Tajemnica skarbowa

 

Rozdział XII. PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA WIZERUNKU RADNEGO JAKO OSOBY PUBLICZNEJ (Zdzisław Majewski)

1. Uwagi ogólne

2. Zakres prawa do prywatności

3. Ochrona danych osobowych osób publicznych

4. Ograniczenie prawa do prywatności osób publicznych

5. Granice dozwolonej krytyki

6. Zniesławienie osoby publicznej

7. Zniesławienie w internecie

 

Wykaz wzorów uchwał i dokumentów:

Wzór nr 1. Uchwała w sprawie wyboru przewodniczącego

Wzór nr 2. Protokół komisji skrutacyjnej z wyboru przewodniczącego rady gminy

Wzór nr 3. Uchwała w sprawie powołania komisji rewizyjnej rady gminy

Wzór nr 4. Uchwała w sprawie utworzenia komisji stałych rady gminy/powiatu

Wzór nr 5. Uchwała w sprawie powołania komisji stałych

Wzór nr 6. Uchwała w sprawie diet radnych

Wzór nr 7. Uchwała w sprawie wyrażenia zgody rady gminy/powiatu na rozwiązanie stosunku pracy z radnym

Wzór nr 8. Przepisy dotyczące klubu radnych w statucie gminy miejskiej

Wzór nr 9. Przepisy dotyczące klubu radnych w statucie gminy miejsko—wiejskiej

Wzór nr 10. Przepisy dotyczące klubu radnych w statucie gminy wiejskiej

Wzór nr 11. Regulamin klubu radnych