Wójt decyzją odmówił mieszkańcowi prawa do zasiłku celowego na leczenie dentystyczne. Ustalił bowiem, że wnioskodawca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności. Utrzymuje się z zasiłku stałego w wysokości 719 zł, zaś otrzymane środki przeznacza głównie na zakup wyrobów tytoniowych (403 zł miesięcznie). Ponadto przebywał on w momencie wydawania decyzji w szpitalu, gdzie miał zapewnione całodobowo wyżywienie i utrzymanie – nie ponosił więc kosztów utrzymania, nie płacił rachunków ani też nie ponosił kosztów związanych ze środkami higieny. Co więcej, organ ustalił, że wnioskodawca nie był na wizycie stomatologicznej, nie ma też zaświadczenia o ubytkach uzębienia ani planu leczenia – zatem żądana kwota miała charakter hipotetyczny.
Z decyzją wójta mieszkaniec się nie zgodził. Wskazał, że szpital nie gwarantuje mu leczenia dentystycznego. Sąd uznał jednak, że zaskarżona decyzja prawa nie narusza.
Jak wytłumaczył WSA, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna, jak wynika z art. 3 ust. 1 ups, ma charakter wsparcia osób w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i ma umożliwić im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są natomiast zobowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej, co wynika z postanowień art. 4 ups.
Celem pomocy społecznej nie jest zatem stałe dostarczanie środków utrzymania. Ma ona z założenia charakter doraźny i nie może być traktowana jako źródło utrzymania i służyć pełnemu zaspokojeniu wszystkich potrzeb podopiecznych, ani tym bardziej rozwiązywaniu ich indywidualnych problemów. Nie może polegać na stałym zapewnieniu środków utrzymania i ma jedynie subsydiarny charakter w stosunku do aktywności samego zainteresowanego (por. wyrok NSA z 2 września 2015 r., sygn. akt I OSK 2224/15). Zasiłek celowy jest fakultatywną formą pomocy i nawet spełnienie przez wnioskodawcę ustawowych kryteriów nie oznacza automatycznego obowiązku przyznania go i to w wysokości zgodnej z oczekiwaniami. Rozpatrując wniosek o przyznanie pomocy społecznej organ powinien brać pod uwagę zarówno cele tej pomocy określone w ustawie, jak i środki finansowe, jakimi dysponuje. Winien też uwzględnić sytuację ubiegającego się o przyznanie świadczenia, jego zaangażowanie we współdziałanie w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, jak i zakres pomocy udzielonej mu ze środków publicznych.
Sąd podkreślił, że organy pomocowe muszą dokonywać wyboru w hierarchii potrzeb beneficjentów. Z jednej strony muszą brać pod uwagę możliwości ośrodków pomocy społecznej, mając na uwadze, że możliwości budżetu państwa są ograniczone, z drugiej strony muszą uwzględniać ogromną liczbę osób oczekujących pomocy, wśród których są osoby samotne, samotnie wychowujące dzieci, niepełnosprawne i chore, bez własnych źródeł dochodu lub zarobkowania. Rozdysponowanie środków pomocowych musi być więc nie tylko wyważone, ale i podlegać ograniczeniom, aby pomoc dotarła do osób najbardziej jej potrzebujących oraz aby nie pozostawić ich bez jakiegokolwiek wsparcia. Osoby ubiegające się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej muszą liczyć się z tym, że nie każdy wniosek i nie w pełnym zakresie zostanie uwzględniony, gdyż rodzaj, forma i rozmiar świadczenia muszą być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie tej pomocy. Zwłaszcza że organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe, które muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbę osób wymagających wsparcia. Brak przyznania pomocy społecznej w pełnym wnioskowanym zakresie nie świadczy o dyskryminacji wnioskodawcy.
Biorąc to pod uwagę oraz fakt, że skarżący w żaden sposób nie wykazał, że rozsądnie gospodarując uzyskiwanymi dochodami nie może sam ponieść kosztów porady stomatologicznej. Odmowa przyznania pomocy społecznej w formie świadczenia pieniężnego na leczenie dentystyczną nie nosi cech dowolności, a organ, rozpatrując wniosek, nie przekroczył granic uznania administracyjnego.
Wyrok WSA w Białymstoku z 12 marca 2024 r., sygn. akt II SA/Bk 58/24
