Zakład gospodarowania nieruchomościami zwrócił się do prezydenta miasta z wnioskiem o wymeldowanie mieszkańca (dalej: X oraz skarżący) z pobytu stałego w lokalu. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że mężczyzna był najemcą od 1979 roku. Od 2004 r. nie zamieszkuje jednak w tym miejscu, gdyż nie wpuszczała go do niego żona – która mieszkała tam z córką. Umowa najmu została wypowiedziana w 2008 r. w związku z zaległościami w czynszu, a w 2013 r. zapadł wyrok eksmisyjny wobec żony mieszkańca oraz jej córki. W międzyczasie mężczyzna uzyskał wyrok sądu przywracający mu posiadanie lokalu po tym, jak nie wpuściła go do niego żona – nigdy jednak z wyroku nie skorzystał.
W związku z tym prezydent decyzją orzekł o wymeldowaniu X z pobytu stałego w lokalu. Ten nie zgodził się z decyzją i odwołał do wojewody. Wojewoda utrzymał w mocy decyzję prezydenta. W uzasadnieniu wskazał, że mieszkaniec nie przebywa w lokalu od 18 lat i nie widzi możliwości powrotu do niego. Jednocześnie mimo składania deklaracji nie podejmuje działań zmierzających do ponownego w nim zamieszkania. Nie podejmuje również kroków w celu wykonania posiadanego wyroku sądowego przywracającego mu posiadanie lokalu, mimo że od wydania tego orzeczenia minęło 15 lat.
Mieszkaniec złożył na decyzję wojewody skargę do WSA. Sąd ją oddalił. W uzasadnieniu wyjaśnił, że podstawą prawną był art. 31 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności, zgodnie z którym jeżeli dane zgłoszone do zameldowania lub wymeldowania budzą wątpliwości, o zameldowaniu lub wymeldowaniu rozstrzyga organ gminy w drodze decyzji administracyjnej, oraz art. 35 ustawy o ewidencji ludności, wedle którego organ gminy, o którym mowa w art. 28 ust. 1, wydaje z urzędu lub na wniosek właściciela lub podmiotu wskazanych w art. 28 ust. 2, decyzję w sprawie wymeldowania obywatela polskiego, który opuścił miejsce pobytu stałego albo opuścił miejsce pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu pobytu i nie dopełnił obowiązku wymeldowania się.
Istotę rozpoznawanej sprawy stanowiło rozstrzygnięcie, czy zaistniały przesłanki uzasadniające wymeldowanie skarżącego z pobytu stałego z dotychczasowego adresu zameldowania. Warunkiem orzeczenia o wymeldowaniu z pobytu stałego jest bowiem zaistnienie przesłanek zawartych w art. 35 ustawy o ewidencji ludności, a więc opuszczenia miejsca pobytu stałego oraz niedopełnienia obowiązku wymeldowania się. Wskazać przy tym trzeba, że pobytem stałym, zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności, jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Przyjmuje się, że zamieszkiwanie w danym lokalu polega na stałym korzystaniu z jego urządzeń, nocowaniu w nim, spędzaniu wolnego czasu oraz zaspokajaniu swoich funkcji życiowych i potrzeb socjalnych. Tak rozumiany pobyt stały świadczy o tym, że dany lokal stanowi centrum życiowe danej osoby i jednocześnie stanowi podstawę obowiązku meldunkowego, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ewidencji ludności i wiąże się z elementem faktycznego przebywania w danym miejscu, z wolą koncentracji w tym miejscu swoich spraw życiowych. Potwierdza to wyrok WSA w Warszawie, w którym sąd wskazał: „Miejsce stałego pobytu danej osoby to miejsce, w którym osoba ta stale realizuje swoje podstawowe funkcje życiowe, tj. w szczególności mieszka, nocuje, spożywa posiłki, wypoczywa, przechowuje rzeczy niezbędne do codziennego funkcjonowania (odzież, żywność, meble), przyjmuje wizyty członków rodziny lub znajomych, utrzymuje chociażby okazjonalne kontakty z sąsiadami, przyjmuje i nadaje korespondencję” (wyrok WSA w Warszawie z 22 maja 2005 r. sygn. akt IV SA/Wa 600/05). Z kolei opuszczenie lokalu związane jest z zerwaniem związków z lokalem dotychczasowym i skoncentrowaniem swych spraw życiowych w innym miejscu.
Opuszczenie przez osobę zameldowaną miejsca stałego pobytu stanowi materialną przesłankę wydania przez organ decyzji o wymeldowaniu. Mimo że w orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że co do zasady opuszczenie dotychczasowego miejsca pobytu powinno być wynikiem dobrowolnej decyzji osoby zameldowanej, jednak – w pewnych przypadkach – wola osoby zameldowanej nie ma wpływu na wydanie decyzji o wymeldowaniu z pobytu stałego. Brak dobrowolności nie zawsze zatem stanowi przeszkodę do wymeldowania.
Sąd orzekający w niniejszej sprawie podzielił wypracowane w orzecznictwie stanowisko, że jako równoznaczną z dobrowolnym opuszczeniem lokalu należy uznać nie tylko sytuację gdy z własnej woli osoba opuszcza lokal, ale także taką, w której osoba w nim zameldowana została z niego usunięta przez dysponenta lokalu bądź przymuszona do opuszczenia tego lokalu, ale nie skorzystała we właściwym czasie z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu, których podjęcie doprowadziłoby do uznania działań dysponenta lokalu za bezprawne (por. wyrok NSA z 25 października 2005 r., wyrok WSA w Gliwicach z 6 czerwca 2014 r., sygn. akt II SA/Gl 346/14 oraz WSA w Olsztynie z 31 stycznia 2012 r., II SA/Ol 674/11).
Wyrok WSA w Warszawie z 16 lutego 2022 r., sygn. akt IV SA/Wa 1035/21
