Jeśli wszystkie zmiany zaproponowane przez Kancelarię Prezydenta znajdą uznanie w Sejmie, to od nowej kadencji samorządy czeka rewolucja. – Ustawa kompleksowo, poprzez zmianę 40 innych ustaw, modernizuje funkcjonowanie systemu samorządu terytorialnego w Polsce, zwiększając rolę mieszkańców, usprawniając współdziałanie między gminami – komentował Olgierd Dziekoński na spotkaniu z dziennikarzami.
O projekcie pisaliśmy już w nr. 3 „Wspólnoty” w artykule „Nowa prezydencka próba naprawienia samorządu”. W stosunku do tamtego projektu nastąpiły niewielkie zmiany. W dokumencie po konsultacjach nie znaleźliśmy m.in. dopuszczenia możliwości łączenia funkcji w samorządzie i Senacie. Zdecydowana większość zapisów znana jest jednak już od końca tamtego roku. Piszemy znana, choć zdajemy sobie sprawę, że przy tak obszernym dokumencie (112 stron projektu z odniesieniem do kilkudziesięciu innych ustaw) znajomość wszystkich niuansów to nie lada sztuka.
Jak wyjaśniali na konferencji prasowej poprzedzającej skierowanie projektu do Sejmu prof. Jerzy Regulski i Olgierd Dziekoński, ustawa ma zapewnić większy udział mieszkańców w procesie podejmowania decyzji. Dlatego zdecydowano się zobowiązać samorządy do opracowania lokalnych standardów konsultacji społecznych. Projekt przewiduje też wprowadzenie obowiązku publikowania wszystkich projektów uchwał rady oraz przeprowadzenia wysłuchania publicznego najważniejszych projektów, w tym: projektu statutu gminy i zmian, projektu uchwały budżetowej na kolejny rok oraz projektów uchwał w sprawie planowania rozwoju.
Mieszkańcy mieliby prawo do obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Rada określiłaby minimalną liczebność grupy mieszkańców (nie więcej niż 15 proc.), która musiałaby poprzeć projekt, aby zobligować radę do zajęcia się nim.
Gdyby mieszkańcy byliby niezadowoleni z wyników konsultacji lub ich przebiegu, mieliby możliwość zorganizowania referendum merytorycznego. Jego wyniki byłyby wiążące bez względu na frekwencję, jednak pod wnioskiem o jego zorganizowanie musiałoby się podpisać co najmniej 10 proc. mieszkańców. Jeżeli w wyniku referendum gmina zostałaby zmuszona do realizacji zadania znacząco wpływającego na budżet gminy, wójt, burmistrz, lub prezydent mogliby jednocześnie z referendum merytorycznym rozpisać referendum finansowe. Wójt określiłby kwotę potrzebną do realizacji zadania i w referendum proponował samoopodatkowanie. Referendum finansowe miałoby określony próg frekwencji – 30 proc. Jeżeli mieszkańcy nie zdecydowaliby się sami opodatkować, wyniki referendum merytorycznego nie byłyby wiążące.
Jednocześnie, żeby odwrócić uwagę mieszkańców od rozgrywek personalnych, autorzy projektu proponują podniesienie progu ważności referendum w sprawie odwołania organów gminy. Musiałoby w nim wziąć udział tyle samo mieszkańców, co w wyborach organu.
Wybrane zmiany w ustawach ustrojowych samorządu
· Podkreślenie zasady samodzielności JST w realizacji zadań własnych
· Przeniesienie domniemania kompetencji w samorządzie gminnym na wójta
· Podkreślenie uprawnień kontrolnych komisji innych niż komisja rewizyjna
· Ustalenie konsekwencji niewskazania przez klub radnych przedstawiciela do składu komisji rewizyjnej
· Obowiązek podawania do publicznej wiadomości projektów uchwał
· Wprowadzenie głosowania imiennego w radzie
· Obowiązek uczestnictwa w obradach rady
· Możliwość delegowania radnych na szkolenia
· Inicjatywa uchwałodawcza jednostek pomocniczych
· Kompetencja do wprowadzania ulg w opłatach za korzystanie z instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
· Wprowadzenie obowiązku przesądzania w upoważnieniu ustawowym o charakterze uchwały jako aktu prawa miejscowego
· Możliwość reprezentowania JST przez ich stowarzyszenia
