Mieszkaniec zwrócił się do wójta z wnioskiem o wymeldowanie jego żony z domu w miejscowości X, gdyż jak twierdził, nie dopełniła ona obowiązku meldunkowego przeprowadzając się do miejscowości Y. Organ po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego odmówił wymeldowania, gdyż ustalił, że małżonka mieszkańca nie opuściła domu dobrowolnie.
Sprawa trafiła do wojewody, a ten uchylił decyzję wójta i orzekł o wymeldowaniu kobiety. Ta z kolei decyzję wojewody zaskarżyła do sądu administracyjnego. Kobieta (dalej również: skarżąca) podniosła, że dom opuściła w związku z zachowaniem swojego męża: nachodzeniem z udziałem swojej rodziny, wymianą zamków w drzwiach, sprowadzeniem obcej kobiety, szykanami psychicznymi w trakcie procesu rozwodowego, składanymi zawiadomieniami na policję o rzekomych przestępstwach i wykroczeniach popełnianych na jego szkodę przez kobietę. W wyniku tych działań mąż zmusił ją do wyprowadzenia się i opuszczenia domu. Skarżąca podniosła, że podejmowała bezskuteczne próby wejścia do budynku w obecności funkcjonariuszy policji. Wystąpiła również do sądu rejonowego z powództwem o nakazanie wydania jej kluczy do drzwi wejściowych i dopuszczenie do współposiadania. Zdaniem skarżącej, powyższe okoliczności przemawiają za przyjęciem, że opuszczenie przez nią domu w Ż nie miało dobrowolnego charakteru.
Sąd uchylił decyzję wojewody. W ocenie sądu okoliczności faktyczne sprawy w żaden sposób nie potwierdzają stanowiska wojewody, że opuszczenie przez skarżącą lokalu nastąpiło zgodnie z przepisem art. 35 ustawy o ewidencji ludności. Nie sposób zgodzić się bowiem, że w rozpoznawanym przypadku skarżąca dobrowolnie zmieniła miejsce zamieszkania. Zarówno w całym toku postępowania, jak i w złożonej skardze podkreślała ona, że opuściła wraz z dziećmi dom z uwagi na zachowania swojego męża.
Ponadto sąd zwrócił uwagę, że skarżąca podejmowała próby wejścia do spornego budynku, jednak próby te okazały się bezskuteczne, gdyż uczestnik wymienił zamki w drzwiach, a skarżąca nie dysponowała kluczami do nowych. Nadto skarżąca podniosła, że nie zabrała z budynku wszystkich swoich rzeczy, tylko zostały one usunięte przez uczestnika. Wojewoda pominął także okoliczność, że skarżąca wniosła do sądu rejonowego pozew zatytułowany „o wydanie kluczy i dopuszczenie do korzystania z domu”.
Sąd uznał wobec powyższego, że skarżąca podjęła konkretne czynności zmierzające do ochrony swoich praw i przypomniał stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, że powiązanie przesłanki opuszczenia miejsca zamieszkania z kwestią dobrowolności ma takie znaczenie, że nie może dojść do wymeldowania tak długo, jak długo zainteresowany (w niniejszej sprawie skarżąca) może podjąć próby przywrócenia zamieszkiwania, usunięcia skutków zastosowania przymusu, likwidacji stanu niezgodnego z jego wolą polegającego na braku możliwości zamieszkiwania. Dopiero bezskuteczne wyczerpanie tych środków lub rezygnacja z ich zastosowania stanowi okoliczność usuwającą stan przymusu, a zatem otwierającą drogę do wymeldowania (zob. wyrok NSA z 16 grudnia 2020 r., sygn. akt II OSK 1609/18; wyrok NSA z 17 lipca 2020 r., sygn. akt II OSK 392/20 czy wyrok NSA z 20 maja 2016 r., sygn. akt II OSK 2065/14).
Sąd przypomniał również, że za pobyt stały uważa się zamieszkiwanie z zamiarem stałego pobytu, tj. z wolą koncentracji w danym miejscu swoich spraw życiowych. Z kolei opuszczenie lokalu związane jest z zerwaniem związków z lokalem dotychczasowym i skoncentrowaniem swych spraw życiowych w innym miejscu (por. wyrok NSA z 8 listopada 2018 r., sygn. akt II OSK 2698/16).
W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalił się pogląd, że przesłanka opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego jest spełniona wtedy, gdy opuszczenie ma charakter trwały i jest dobrowolne. Pojęcie dobrowolności nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. W orzecznictwie przyjmuje się, że „cecha ta zaistnieje wówczas, gdy zmiana miejsca pobytu wynika z nieskrępowanej woli przeniesienia interesów życiowych w inne miejsce i nie jest spowodowana bezprawnymi działaniami i zachowaniami innych osób” (por. wyrok NSA z 19 lutego 2021 r., sygn. akt II OSK 2961/20).
Ostatecznie więc sąd uznał, że powyższe obiektywne okoliczności faktyczne potwierdzają, że w rozpoznawanej sprawie nie doszło do dobrowolnego opuszczenia miejsca zamieszkania przez skarżącą, zaś organy błędnie zastosowały przepis art. 35 ustawy o ewidencji ludności.
Wyrok WSA w Krakowie z 25 stycznia 2022 r., sygn. akt III SA/Kr 1291/21
