Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie przekazania skargi według właściwości. Jako podstawę prawną wskazała art. 18 ust. 2 pkt 15 i art. 18b ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2022 r. poz. 559, ze zm., dalej: usg) oraz art. 231 ust. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2021 r. poz. 735, ze zm. dalej: kpa) oraz § 52 ust. 1 i ust. 8 statutu rady gminy.
W oparciu o art. 231 ust. 1 kpa rada przekazała skargę do rozpatrzenia przez wojewodę, nie wskazując, kogo ona dotyczy. Jak wynikało z treści uchwały, skarga wpłynęła od zarządu ochotniczej straży pożarnej i dotyczyła zachowania radnego, który na sesji rady poprzez swoją wypowiedź miał pomówić straż o to, że na skutek przeprowadzonej akcji ratowniczo-gaśniczej mógł zginąć człowiek. Ponadto w złym świetle przedstawił tę jednostkę.
Jak ustalił organ nadzoru, zgodnie z regulacjami statutowymi, przewodniczący rady skierował skargę do komisji skarg, wniosków i petycji, która stwierdziła, że rozpatrzenie jej nie należy do właściwości rady. Następnie rada stwierdziła, że nie jest organem władnym do rozstrzygania w kwestii skargi na działalność radnego. W uzasadnieniu argumentowała, że wypowiedź radnego miała miejsce podczas sesji w punkcie zapytań i wolnych wniosków, dlatego ocena radnego powinna być traktowana jako ocena działalności rady, gdyż wchodzi on w skład organu kolegialnego.
Zdaniem organu nadzoru, uchwała została podjęta z istotnym naruszeniem prawa, tj. art. 231 § 1 kpa. W rozdziale 2 działu VIII kpa wymieniono organy uprawnione do rozpatrywania skarg, a także przewidziano określony tryb postępowania. Zgodnie z art. 227 przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Zgodnie natomiast z art. 229 pkt 1 kpa, jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg, organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań lub działalności rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa jest wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa. Wojewoda jest więc organem właściwym do rozpoznania skargi z art. 227 kpa na wykonywanie zadań i działalność między innymi rady gminy. Art. 229 pkt 3 kpa wskazuje, że jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg rada gminy jest właściwa do rozpatrywania skarg dotyczących zadań lub działalności wójta i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wojewoda jest więc organem właściwym do rozpoznania skargi na wykonywanie zadań i działalność rady gminy. Żaden z przytoczonych przepisów nie normuje wprost kompetencji do rozpoznawania skarg na działalność i wykonywanie zadań przez radnego. Kompetencji takiej nie normują też inne punkty art. 229 kpa ani przepisy szczególne. Skoro zatem ani pkt 1, ani pkt 3 kpa art. 229 nie wskazują bezpośrednio podmiotu kompetentnego do rozpoznania skargi na wykonywanie zadań i działalność radnego, to rada gminy nie można jej domniemywać w oparciu o te właśnie przepisy.
Ocena działalności radnego nie może być zatem utożsamiana z działalnością rady jako organu kolegialnego czy też przewodniczącego rady, którego uprawnienia są nierozerwalnie powiązane z działalnością i trybem funkcjonowania rady gminy (np. prawo do zwoływania sesji, przyjmowanie skarg i wniosków itp.). Istotę i charakter sprawowania mandatu radnego, a także obowiązki radnego, również w wymiarze etyczno-moralnym, reguluje art. 23 usg.
Odnosząc się już bezpośrednio do sprawy organ wskazał, że zgodnie z art. 229 kpa wojewoda jest wyraźnie upoważniony do rozpatrzenia skargi na działalność rady gminy jako organu kolegialnego, a nie skargi na poszczególnych radnych. Indywidualnej wypowiedzi konkretnego radnego na forum rady nie należy zatem utożsamiać z działalnością rady gminy. Omawiana sprawa dotycząca wypowiedzi radnego nie wyczerpywała także regulacji zawartej w art. 227 kpa, wedle której przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
Przekazanie skargi w oparciu o art. 231 ust. 1 kpa do wojewody było sprzeczne z prawem, ponieważ nie był on organem właściwym do jej rozpatrzenia, dlatego organ nadzoru orzekł o nieważności uchwały w całości.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody świętokrzyskiego z 8 marca 2023 r.nr PNK.I.4131.29.2023
