Planeta Lem zostanie wybudowana na należącej do miasta ponadhektarowej działce, na terenie dawnego Składu Solnego. Konkurs na projekt ogłosiło we wrześniu ubiegłego roku miasto oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe we współpracy z lokalnym SARP-em. Zadaniem uczestników była adaptacja i rozbudowaXVIII-wiecznego magazynu soli przy ul. Na Zjeździe na Zabłociu. W obiekcie, w którym zaplanowana jest interaktywna wystawa inspirowana dziedzictwem Stanisława Lema, znajdzie się wielofunkcyjna sala z przeznaczeniem na wydarzenia literackie, a także przestrzeń na wystawy poświęcone literaturze i językowi, ogólnodostępna mediateka, pracownia multimedialna, kawiarnio-księgarnia oraz ogromny ogród.
W marcu 2019 roku poznaliśmy zwycięzców konkursu. Wygrała warszawska pracownia JEMS. Oprócz rewitalizacji Składu Solnego architekci zaprojektowali stworzenie korespondującego z nim niskiego budynku, który wyróżniają 18,5-metrowe wieże nawiązujące do historii Krakowa.
Do Planety Lem będzie można się dostać z trzech stron: wejściem głównym od Składu Solnego, gdzie po południowej stronie znajduje się parking dla autobusów, od strony południowej, gdzie znajduje się zjazd do podziemnego parkingu i ścieżką od północy, prowadzącą bezpośrednio do budynku łączącego zabytkowy skład z nową częścią.
W zabytkowym budynku Składu Solnego zlokalizowano główny hol wejściowy z punktem informacyjnym i szatnią samoobsługową. Z niego korytarze poprowadzą do księgozbioru, kawiarni, przestrzeni wielofunkcyjnych i wystawy głównej. W północnej części znajdzie się księgozbiór z elementami wystawy o literaturze. W południowym skrzydle zlokalizowano kawiarnię z widokiem na patio, wieżę i plac. Na pierwszym piętrze umieszczono czytelnię oraz strefę administracyjno-biurową.
W nowej, dobudowanej części, powstanie przestrzeń dla wystaw tymczasowych oraz reprezentacyjne schody prowadzące na pierwsze piętro. Pozostałą część parteru w całości zajmują przestrzenie wielofunkcyjne: sale warsztatowe i multimedialne oraz widowiskowo-wykładowa. Zaprojektowane zostały tak, aby można było dzielić je na mniejsze przestrzenie – w zależności od potrzeb. Sala widowiskowa (600 mkw.) posiada dwa ustawione symetrycznie wejścia oraz system przesuwnej ściany, co daje możliwość uzyskania dwóch niezależnych sal wykładowych o tej samej powierzchni (obie doświetlone będą naturalnym światłem). Sale multimedialne mogą funkcjonować w trzech konfiguracjach: trzy małe (200, 90, 90 mkw.), dwie (200 i 180 mkw.) lub jedna duża (390 mkw.). W podobny sposób zaprojektowano sale warsztatowe. Wszystkie przestrzenie wielofunkcyjne zorganizowane są wokół wewnętrznego zielonego patia.
Pierwsze piętro nowej części w całości przeznaczono na wystawę główną. Będzie to ekspozycja dedykowana uniwersum tematycznemu powieści Stanisława Lema – futurologa, powieściopisarza, najczęściej tłumaczonego i wydawanego na świecie polskiego pisarza. Przestrzeń pięciu sal zaprojektowano tak, aby zwiedzanie odbywało się liniowo, bez wracania po „własnych po śladach” (osobne wejście i wyjście z wystawy). Jednocześnie cztery pierwsze sale: „Astrogacja”, „Labirynt przypadku”, „Nekroewolucja”, „Czas okrutnych cudów” zlokalizowane są wokół piątej, najważniejszej – „Spotkanie ze Stanisławem Lemem”.
Koncepcja tematyczna wystawy jest już gotowa. Przygotowało ją studio Tengent według pomysłu Jacka Dukaja, jednego z najważniejszych współczesnych polskich powieściopisarzy. Narracja osnuta jest wokół kluczowych dla Lema zagadnień postępu technologicznego, przypadku, ewolucji, obcości i granicy poznania. Będzie adresowana do szerokiej publiczności, także do odbiorcy w młodym wieku i dzieci, wciągając w interaktywną grę z wykorzystaniem innowacyjnych technologii.
We współpracy z Fundacją na Rzecz Muzeum Języka Polskiego powstała koncepcja dodatkowej wystawy stałej, poświęconej językowi polskiemu i komunikacji. Planowane są także ekspozycje przypominające wybitnych literatów związanych z Krakowem, m.in. Czesława Miłosza, Wisławę Szymborską, Stanisława Wyspiańskiego, Josepha Conrada, Sławomira Mrożka, a także tłumaczy, ilustratorów, autorów książki dziecięcej.
Dopełnieniem obiektu będzie ogród, podzielony na cztery strefy. Na każdej będą rosnąć inne gatunki roślin. Po północnej stronie i na dachach zaplanowano małą architekturę dla zwierząt: ule, budki, domki.
Centrum literackie w Składzie Solnym będzie pierwszym w kraju miejscem poświęconym Stanisławowi Lemowi i językowi polskiemu. Jego utworzenie zgodnie poparły Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN oraz liczące się środowiska językoznawcze w Polsce. Idea nowoczesnego centrum dla języka wynika z przekonania o niezmienności jego znaczenia w życiu kultur i społeczeństw. Na całym świecie istnieją interdyscyplinarne placówki wykorzystujące najnowocześniejsze technologie i interaktywne instalacje pozwalające na przedstawianie zagadnień językowych. Własne muzea mają m.in. język hiszpański (Casa del Lector w Madrycie oraz Museo del Libro y de la Lengua w Buenos Aires), portugalski (Museu da Língua Portuguesa w São Paulo) czy litewski (Lietuvių Kalbos Muziejus w Wilnie).
Ogromne, lecz ciągle mało znane i niedoceniane bogactwo historii polszczyzny i różnorodność zjawisk zachodzących we współczesnym języku może być punktem wyjścia do narracji włączającej nie tylko rodzimych użytkowników języka, ale i społeczności polonijne na całym świecie oraz wszystkich zainteresowanych poznawaniem i zgłębianiem języka jako najdoskonalszego narzędzia komunikacji.
Budowa Planety Lem będzie się odbywać w latach 2019–2022. Otwarcie zaplanowano na 2022 rok – rozpocznie ono nowy rozdział w popularyzacji dzieła Lema i dopełni projekt kulturalno-edukacyjny Lem 2021 realizowany pod auspicjami programu „Kraków Miasto Literatury UNESCO” w związku z przypadającą na 2021 rok setną rocznicą urodzin pisarza. Inwestycja będzie kosztowała ponad 105 mln zł, sfinansowana zostanie w większej części ze środków miejskich. Organizatorzy deklarują starania o pozyskanie funduszy zewnętrznych, m.in. Funduszy Norweskich.
Izabela Helbin
dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego
Promujemy Kraków przez literaturę
Kraków jest nazywany kulturalną stolicą Polski. To nie są puste słowa – miesięcznie w Krakowie odbywa się do 1300 wydarzeń kulturalnych, z których wiele związanych jest z literaturą. Dzięki realizacji strategicznego programu „Kraków Miasto Literatury UNESCO” w stolicy Małopolski rocznie odbywa się blisko 600 wydarzeń poświęconych prozie, poezji, reportażowi, komiksowi, literaturze dla dzieci czy wreszcie wydawcom oraz profesjonalistom związanym z rynkiem książki. Dzięki przeprowadzonym niedawno badaniom pola literackiego wiemy, jakie są oczekiwania środowiska. Organizując konkurs na budowę Centrum Literatury i Języka Planeta Lem podążaliśmy zarówno za wytycznymi wniosku o przyłączenie Krakowa do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO, jak i Strategią Rozwoju Krakowa „Tu chcę żyć. Kraków 2030”. Tworzenie nowych miejsc dla mieszkańców, którzy będą mogli zapoznawać się zarówno z pięknem języka polskiego, postacią Stanisława Lema oraz znaczeniem słowa pisanego dla rozwoju społeczeństwa, jest związane z długoterminową wizją promocji Krakowa przez literaturę.