Kultura W samorządach

Kosmiczna wizja literackiego centrum w Krakowie

Warszawska pracownia JEMS Architekci zaprojektuje Centrum Literatury i Języka Planeta Lem w Krakowie. Będzie to pierwsze w Polsce wielofunkcyjne centrum literackie poświęcone Stanisławowi Lemowi oraz językowi polskiemu. Obiekt ma powstać do 2022 roku.

Planeta Lem zostanie wybudowana na należącej do miasta ponadhektarowej działce, na terenie dawnego Składu Solnego. Konkurs na projekt ogłosiło we wrześniu ubiegłego roku miasto oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe we współpracy z lokalnym SARP-em. Zadaniem uczestników była adaptacja i rozbudowaXVIII-wiecznego magazynu soli przy ul. Na Zjeździe na Zabłociu. W obiekcie, w którym zaplanowana jest interaktywna wystawa inspirowana dziedzictwem Stanisława Lema, znajdzie się wielofunkcyjna sala z przeznaczeniem na wydarzenia literackie, a także przestrzeń na wystawy poświęcone literaturze i językowi, ogólnodostępna mediateka, pracownia multimedialna, kawiarnio-księgarnia oraz ogromny ogród.

W marcu 2019 roku poznaliśmy zwycięzców konkursu. Wygrała warszawska pracownia JEMS. Oprócz rewitalizacji Składu Solnego architekci zaprojektowali stworzenie korespondującego z nim niskiego budynku, który wyróżniają 18,5-metrowe wieże nawiązujące do historii Krakowa.

Do Planety Lem będzie można się dostać z trzech stron: wejściem głównym od Składu Solnego, gdzie po południowej stronie znajduje się parking dla autobusów, od strony południowej, gdzie znajduje się zjazd do podziemnego parkingu i ścieżką od północy, prowadzącą bezpośrednio do budynku łączącego zabytkowy skład z nową częścią.

W zabytkowym budynku Składu Solnego zlokalizowano główny hol wejściowy z punktem informacyjnym i szatnią samoobsługową. Z niego korytarze poprowadzą do księgozbioru, kawiarni, przestrzeni wielofunkcyjnych i wystawy głównej. W północnej części znajdzie się księgozbiór z elementami wystawy o literaturze. W południowym skrzydle zlokalizowano kawiarnię z widokiem na patio, wieżę i plac. Na pierwszym piętrze umieszczono czytelnię oraz strefę administracyjno-biurową.

W nowej, dobudowanej części, powstanie przestrzeń dla wystaw tymczasowych oraz reprezentacyjne schody prowadzące na pierwsze piętro. Pozostałą część parteru w całości zajmują przestrzenie wielofunkcyjne: sale warsztatowe i multimedialne oraz widowiskowo-wykładowa. Zaprojektowane zostały tak, aby można było dzielić je na mniejsze przestrzenie – w zależności od potrzeb. Sala widowiskowa (600 mkw.) posiada dwa ustawione symetrycznie wejścia oraz system przesuwnej ściany, co daje możliwość uzyskania dwóch niezależnych sal wykładowych o tej samej powierzchni (obie doświetlone będą naturalnym światłem). Sale multimedialne mogą funkcjonować w trzech konfiguracjach: trzy małe (200, 90, 90 mkw.), dwie (200 i 180 mkw.) lub jedna duża (390 mkw.). W podobny sposób zaprojektowano sale warsztatowe. Wszystkie przestrzenie wielofunkcyjne zorganizowane są wokół wewnętrznego zielonego patia.

Pierwsze piętro nowej części w całości przeznaczono na wystawę główną. Będzie to ekspozycja dedykowana uniwersum tematycznemu powieści Stanisława Lema – futurologa, powieściopisarza, najczęściej tłumaczonego i wydawanego na świecie polskiego pisarza. Przestrzeń pięciu sal zaprojektowano tak, aby zwiedzanie odbywało się liniowo, bez wracania po „własnych po śladach” (osobne wejście i wyjście z wystawy). Jednocześnie cztery pierwsze sale: „Astrogacja”, „Labirynt przypadku”, „Nekroewolucja”, „Czas okrutnych cudów” zlokalizowane są wokół piątej, najważniejszej – „Spotkanie ze Stanisławem Lemem”.

Koncepcja tematyczna wystawy jest już gotowa. Przygotowało ją studio Tengent według pomysłu Jacka Dukaja, jednego z najważniejszych współczesnych polskich powieściopisarzy. Narracja osnuta jest wokół kluczowych dla Lema zagadnień postępu technologicznego, przypadku, ewolucji, obcości i granicy poznania. Będzie adresowana do szerokiej publiczności, także do odbiorcy w młodym wieku i dzieci, wciągając w interaktywną grę z wykorzystaniem innowacyjnych technologii.

We współpracy z Fundacją na Rzecz Muzeum Języka Polskiego powstała koncepcja dodatkowej wystawy stałej, poświęconej językowi polskiemu i komunikacji. Planowane są także ekspozycje przypominające wybitnych literatów związanych z Krakowem, m.in. Czesława Miłosza, Wisławę Szymborską, Stanisława Wyspiańskiego, Josepha Conrada, Sławomira Mrożka, a także tłumaczy, ilustratorów, autorów książki dziecięcej.

Dopełnieniem obiektu będzie ogród, podzielony na cztery strefy. Na każdej będą rosnąć inne gatunki roślin. Po północnej stronie i na dachach zaplanowano małą architekturę dla zwierząt: ule, budki, domki.

Centrum literackie w Składzie Solnym będzie pierwszym w kraju miejscem poświęconym Stanisławowi Lemowi i językowi polskiemu. Jego utworzenie zgodnie poparły Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN oraz liczące się środowiska językoznawcze w Polsce. Idea nowoczesnego centrum dla języka wynika z przekonania o niezmienności jego znaczenia w życiu kultur i społeczeństw. Na całym świecie istnieją interdyscyplinarne placówki wykorzystujące najnowocześniejsze technologie i interaktywne instalacje pozwalające na przedstawianie zagadnień językowych. Własne muzea mają m.in. język hiszpański (Casa del Lector w Madrycie oraz Museo del Libro y de la Lengua w Buenos Aires), portugalski (Museu da Língua Portuguesa w São Paulo) czy litewski (Lietuvių Kalbos Muziejus w Wilnie).

Ogromne, lecz ciągle mało znane i niedoceniane bogactwo historii polszczyzny i różnorodność zjawisk zachodzących we współczesnym języku może być punktem wyjścia do narracji włączającej nie tylko rodzimych użytkowników języka, ale i społeczności polonijne na całym świecie oraz wszystkich zainteresowanych poznawaniem i zgłębianiem języka jako najdoskonalszego narzędzia komunikacji.

Budowa Planety Lem będzie się odbywać w latach 2019–2022. Otwarcie zaplanowano na 2022 rok – rozpocznie ono nowy rozdział w popularyzacji dzieła Lema i dopełni projekt kulturalno-edukacyjny Lem 2021 realizowany pod auspicjami programu „Kraków Miasto Literatury UNESCO” w związku z przypadającą na 2021 rok setną rocznicą urodzin pisarza. Inwestycja będzie kosztowała ponad 105 mln zł, sfinansowana zostanie w większej części ze środków miejskich. Organizatorzy deklarują starania o pozyskanie funduszy zewnętrznych, m.in. Funduszy Norweskich.


Izabela Helbin
dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego

Promujemy Kraków przez literaturę
Kraków jest nazywany kulturalną stolicą Polski. To nie są puste słowa – miesięcznie w Krakowie odbywa się do 1300 wydarzeń kulturalnych, z których wiele związanych jest z literaturą. Dzięki realizacji strategicznego programu „Kraków Miasto Literatury UNESCO” w stolicy Małopolski rocznie odbywa się blisko 600 wydarzeń poświęconych prozie, poezji, reportażowi, komiksowi, literaturze dla dzieci czy wreszcie wydawcom oraz profesjonalistom związanym z rynkiem książki. Dzięki przeprowadzonym niedawno badaniom pola literackiego wiemy, jakie są oczekiwania środowiska. Organizując konkurs na budowę Centrum Literatury i Języka Planeta Lem podążaliśmy zarówno za wytycznymi wniosku o przyłączenie Krakowa do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO, jak i Strategią Rozwoju Krakowa „Tu chcę żyć. Kraków 2030”. Tworzenie nowych miejsc dla mieszkańców, którzy będą mogli zapoznawać się zarówno z pięknem języka polskiego, postacią Stanisława Lema oraz znaczeniem słowa pisanego dla rozwoju społeczeństwa, jest związane z długoterminową wizją promocji Krakowa przez literaturę.


 

Aby zapewnić prawidłowe działanie i wygląd niniejszego serwisu oraz aby go stale ulepszać, stosujemy takie technologie jak pliki cookie oraz usługi firm Adobe oraz Google. Ponieważ cenimy Twoją prywatność, prosimy o zgodę na wykorzystanie tych technologii.

Zgoda na wszystkie
Zgoda na wybrane