Wójt wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w przedmiocie wymierzenia przedsiębiorstwu odbierającemu odpady na terenie gminy kary pieniężnej za niewykonanie obowiązku wynikającego z art. 9g ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2023 r. poz. 1852, z późn. zm., dalej: ucpg), tj. nieosiągnięcie wymaganego poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w wysokości co najmniej 25 proc. wagowo.
Przedsiębiorstwo tłumaczyło, że dołożyło należytej staranności w zrealizowaniu obowiązków ustawowych i wskazało dwie przyczyny nieosiągnięcia poziomów: niezawieranie przez gospodarstwa rolne działające na terenie gminy komercyjnych umów na odbiór odpadów komunalnych, zmieszanych jak i selektywnie zebranych, co wyłącza odpady surowcowe ze strumienia odpadów komunalnych z nieruchomości niezamieszkanych oraz pandemię COVID-19, która wywołała brak segregacji z uwagi na zamiar właściciela nieruchomości jak najszybszego pozbycia się odpadów (czego nie gwarantuje segregacja odpadów, bowiem częstotliwość odbioru selektywnie zebranych odpadów jest rzadsza niż odpadów zmieszanych).
Wójta nie przekonały wskazane argumenty. Decyzją wymierzył przedsiębiorstwu karę pieniężną w wysokości 9084,56 zł za nieosiągnięcie w 2022 r. poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w wysokości co najmniej 25 proc. wagowo.
Sprawa znalazła finał w sądzie za sprawą skargi przedsiębiorstwa, które uznało, że – choć wina była bezsporna – wójt powinien zastosować pouczenie, a nie karę pieniężną. Zdania tego nie podzielił jednak WSA w Białymstoku.
Oceniając sposób wykładni i odmowę zastosowania art. 189f ust. 1 pkt 1 kpa – zgodnie z którym organ administracji publicznej, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszenia prawa – WSA wskazał, że ustawodawca nie wyjaśnił, jakie przypadki naruszenia prawa można uznać za znikome. W piśmiennictwie wyróżnia się stopnie naruszenia prawa: kwalifikowane, naruszenia, które nie mają ciężaru kwalifikowanego, ale dla zachowana porządku prawnego są istotne oraz naruszenie nieistotne. Za nieistotne uznaje się w szczególności naruszenie przepisów prawa, które nie wywołało negatywnych następstw dla wartości podlegających ochronie. Nieistotne naruszenie prawa wypełnia warunek odstąpienia od nałożenia kary, w takim przypadku należy bowiem uznać, że waga naruszenia prawa jest znikoma (por. B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, Warszawa 2017, s. 969). Warto jednocześnie odnotować, że słowo „znikomy” oznacza: „zbyt mały, niewielki, błahy, nieznaczny” (E. Sobol, Popularny słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2003, s. 1281).
W przypadku zastosowania art. 189f ust. 1 pkt 1 kpa odnośnie do kary wymierzanej na podstawie art. 9x ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ucpg pojęcie „znikoma waga naruszenia” wykładać należy w odniesieniu przede wszystkim do rodzaju wartości, dobra, które dana norma prawna chroni. Dlatego przydatny jest tu tzw. test proporcjonalności, który wyraża się w odpowiedzi na pytanie: czy odstąpienie od ukarania nie zniweczy ochrony dobra, dla którego dana norma została ustanowiona? W omawianej sprawie dobrem tym jest ochrona środowiska, dla której zostały ustanowione szczególne normy w zakresie gospodarowania odpadami: mają być one w miarę upływu czasu w coraz większym stopniu segregowane i poddawane procesowi przetwarzania; obowiązek dotrzymania w każdym kolejnym roku określonego poziomu segregacji został nałożony na różne podmioty, w tym na przedsiębiorców odbierających odpady komunalne z nieruchomości niezamieszkanych; w przypadku takich przedsiębiorców jest to obowiązek niedoznający wyjątków i z każdym kolejnym rokiem bardziej restrykcyjny jeśli chodzi o procentowy udział odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i recyklingu (patrz: art. 3b ust. 1 pkt 1–15 w zw. z art. 9g pkt 1 ucpg) w stosunku do masy odbieranych odpadów; został stworzony cały system gospodarowania odpadami segregowanymi i zagospodarowywania odpadów niesegregowanych. Zdaniem sądu, nie może też ujść uwadze, że wskazane obowiązki, mające na celu realizację celu ochrony środowiska, w zakresie gospodarowania odpadami zostały nałożone na przedsiębiorstwo jako podmiot profesjonalny składający oświadczenie przy wpisie do Rejestru Działalności Regulowanej ze świadomością ciążących na nim obowiązków ustawowych (art. 9c ust. 4 ucpg), a więc przedsiębiorstwo zna wymagane poziomy recyklingu wynikające z art. 3b ust. 1 ucpg. Należy w tym miejscu podkreślić, że brakujący poziom przeznaczenia do ponownego użycia i recyklingu nie jest znikomy ani liczbowo, ani obiektywnie. Przy wymaganym poziomie 25 proc. wagowo skarżące przedsiębiorstwo osiągnęło 5,75 proc. Uchybienie to żadną miarą nie może być uznane za nieznaczne, niewielkie czy błahe.
Sąd uznał zatem, że w okolicznościach sprawy nie mamy do czynienia ze wskazaną w art. 189f § 1 pkt 1 kpa „znikomą wagą naruszenia”.
Wyrok WSA w Białymstoku z 22 lutego 2024 r., sygn. akt II SA/Bk 912/23
