Wojewoda stwierdził wygaśnięcie mandatu radnego z powodu naruszenia art. 24f ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: usg), w zw. z art. 383 § 1 pkt 5 ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy. Chodziło o naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z prowadzeniem działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy, w której radny uzyskał mandat.
Sprawa trafiła do WSA, ale sąd ją oddalił. Ostatecznie trafiła do NSA. Skarżący zarzucił WSA naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa. w zw. z art. 24f ust. 1 usg przez jego błędną wykładnię i w rezultacie wyprowadzenie wniosku, że radny prowadził działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminnego oraz że zawierał z jednostkami organizacyjnymi gminy umowy sprzedaży na indywidualnych warunkach, w sytuacji gdy radny ten – jako wspólnik spółki jawnej (w której ma 10 proc. udziałów) – prowadził market budowlany, w którym zakupów, na zasadach tożsamych z innymi klientami, dokonywały jednostki organizacyjne gminy oraz w sytuacji, gdy inny market budowlany oddalony jest od gminy o ok. 20 km.
NSA uznał za niezasadny zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego. Zwrócił uwagę, że spółka, której wspólnikiem jest skarżący, wystawiła na rzecz jednostek organizacyjnych gminy około 200 faktur. Ponadto, co istotne, faktury były płatne przelewem w terminie 40, 30, 21, 14 lub 7 dni od dnia sprzedaży. Biorąc pod uwagę, że miały one odroczony termin płatności, zdaniem sądu trudno uznać, że skarżący nie miał świadomości, kto dokonuje zakupu, zwłaszcza że sprzedaż ta miała charakter regularny.
Sąd wyjaśnił, że art. 24f usg zawiera przepisy antykorupcyjne mające na uwadze ochronę interesu publicznego. Ma to na celu, co podkreślał Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do art. 24f ust. 1 usg, zapobiegać angażowaniu się osób publicznych w sytuacje i uwikłania mogące nie tylko podawać w wątpliwość ich osobistą bezstronność czy uczciwość, ale także podważać autorytet organów państwa oraz osłabiać zaufanie wyborców i opinii publicznej do ich prawidłowego funkcjonowania (por. uchwała TK z 13 kwietnia 1994 r., sygn. W 2/94, OTK w 1994 r., cz. I, s. 191). Pogląd ten Naczelny Sąd Administracyjny w pełni aprobuje. Ponadto organ stanowiący gminy, którego członkiem był skarżący, na podstawie art. 18a ust. 1 usg kontroluje gminne jednostki organizacyjne. Tym samym radny może albo w ramach komisji rewizyjnej, albo samodzielnie (stosowanie do art. 24 ust. 2 usg) kontrolować działalność takich jednostek. Ponadto bierze on udział w głosowaniach, których przedmiotem są uchwały dotyczące wynagrodzenia burmistrza, uchwalania budżetu gminy lub spraw majątkowych gminy (art. 18 ust. 2 pkt 2, pkt 4, pkt 9 usg).
Tym samym w przypadku, gdy radny jako wspólnik spółki jawnej prowadzącej działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy, w której uzyskał mandat, jednocześnie jest członkiem organu kontrolującego w tej gminie, to taka sytuacja w sposób oczywisty rodzi niebezpieczeństwo braku obiektywizmu po stronie radnego w stosunku do burmistrza oraz pozostałej administracji samorządowej podporządkowanej burmistrzowi. Takim sytuacjom ma przeciwdziałać art. 24f ust. 1 usg.
Mając powyższe na uwadze NSA orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej.
Wyrok NSA z 19 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 626/23
