W latach 2009–2013 ok. 55 proc. gmin, w których są sołectwa, tworzyło fundusz sołecki. Od 2014 r. liczba gmin, w których realizowany jest fundusz, systematycznie rośnie i wynosi obecnie ok. 70 proc. gmin, w których są sołectwa. W roku 2023 fundusz sołecki wyodrębniły 1522 gminy.
Zaplanowano przez gminy wydatki z funduszu sołeckiego w skali całego kraju w roku 2023 na poziomie ok. 796 mln zł, zaś w roku 2024 – na poziomie ok. 916 mln zł. Państwo zwraca gminom tylko część wydatków funduszu sołeckiego. Zasady zwrotu z budżetu państwa określa ustawa i obecnie wynoszą 20, 30 i 40 proc.. Najwyższy zwrot dostają gminy najuboższe, a najmniejszy te najbogatsze. W roku 2023 z budżetu państwa zwrócono gminom ok. 140 mln zł.
Poseł Romowicz zapytał ministra spraw wewnętrznych i administracji:
1. czy rozważa on możliwość udzielenia gminom zwrotu funduszu sołeckiego na wyższym poziomie? Jeśli tak, to na jakim i od kiedy, oraz
2. czy rozważa ujednolicenie wysokości zwrotu dla wszystkich gmin, niezależnie od ich dochodu?
W odpowiedzi na interpelację Tomasz Szymański poinformował, że od 2024 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, środki na zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego nie są limitowane, co oznacza, że gminy otrzymają zwrot części wykonanych wydatków w ustawowej wysokości.
Przypomnijmy, że np. w 2022 roku łączna maksymalna kwota zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego kształtowała się na poziomie 259 225 377,53 zł. Natomiast zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 10 ustawy o funduszu sołeckim maksymalny limit wydatków z budżetu państwa w roku 2023 będącym skutkiem finansowym ustawy wynosiił 152 500 000 zł.
W związku z powyższym niezbędne okazało się zastosowanie mechanizmu korygującego (zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim), które skutkowało obniżeniem wysokości zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2022 r. (zwrot w 2023 r.) dla poszczególnych grup gmin:
- z 40 proc. do 23,532 proc. – dla gmin, w których Kb jest mniejsze od średniego Kbk w skali kraju,
- z 30 proc. do 17,649 proc. – dla gmin, w których Kb wynosi od 100 proc. do 120 proc. średniego Kbk w skali kraju,
- z 20 proc. do 11,766 proc. – dla gmin, w których Kb jest większe od 120 proc. i nie większe niż 200 proc. średniego Kbk w skali kraju.
Ponadto minister Szymański poinformował, że obecnie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji nie są prowadzone prace nad nowelizacją ustawy o funduszu sołeckim, niemniej kierownictwo resortu spraw wewnętrznych i administracji jest otwarte na dialog ze stroną samorządową oraz środowiskami sołeckimi w tej sprawie.
