Pracownicze Plany Kapitałowe w jednostkach oświatowych

Celem ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych jest wprowadzenie regulacji prawnych tworzących powszechny system dobrowolnego oszczędzania, w ramach pracowniczych planów kapitałowych, na zabezpieczenie potrzeb osoby po ukończeniu 60 roku życia. Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych daje nowe możliwości w zakresie zabezpieczenia dodatkowych środków finansowych obok świadczeń emerytalnych z powszechnego systemu zabezpieczenia emerytalnego.

Zakładanym skutkiem funkcjonowania ustawy ma być poza zwiększeniem zabezpieczenia finansowego Polaków na starość oraz rozwój lokalnego rynku kapitałowego, który powinien się przyczynić do wzmocnienia rozwoju gospodarczego kraju.

Ustawa reguluje m.in. zasady gromadzenia środków finansowych w PPK, zawierania umów o zarządzenie i prowadzenie PPK, finasowania i dokonywania wpłat do PPK, wypłat transferowych, wypłat i zwrotu środków gromadzonych w PPK, lokowania środków finansowych PPK, nadzoru nad PPK, podziału środków w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa, śmierci uczestnika PPK, koszty zarządzania PPK.

Podstawowe założenia PPK

Pracowniczy Plan Kapitałowy (PPK) to zorganizowane przez szkołę we współpracy z zewnętrzną  instytucją finansową wspólne gromadzenie środków na przyszłość. PPK polega na regularnym wpłacaniu środków na indywidualne rachunki uczestników PPK, które następnie są inwestowane w ramach tzw. funduszy zdefiniowanej daty po to, aby możliwe było wycofanie środków w przyszłości w przypadkach ściśle określonych w przepisach.

Ustawa w art. 25 przewiduje, że wpłaty dokonywane do PPK będą finansowane z własnych środków przez podmiot zatrudniający i uczestnika. Należy zauważyć, że zarówno szkoła jak i uczestnik PPK mogą zadeklarować finansowanie wpłat dodatkowych. Zgodnie z art. 26 ustawy, wpłata podstawowa do PPK finansowana przez podmiot zatrudniający będzie wynosiła 1,5% wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika, o której mowa w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Szkoła może zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK, dokonywanie wpłaty dodatkowej do PPK w wysokości do 2,5% wynagrodzenia (art. 26 ust. 2). Wpłata dodatkowa będzie mogła być różnicowana dla poszczególnych grup osób zatrudnionych w danym podmiocie zatrudniającym wyróżnionych ze względu na długość okresu zatrudnienia w tym podmiocie albo na podstawie postanowień obowiązującego w tym podmiocie regulaminu wynagrodzeń lub układu zbiorowego pracy (art. 26 ust. 3).

Zgodnie z art. 27 ustawy, wpłata podstawowa do PPK finansowana przez pracownika wynosi 2% wynagrodzenia, przy czym  może wynosić mniej niż 2% wynagrodzenia, ale nie mniej niż 0,5% wynagrodzenia, jeżeli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia.

Wpłaty finansowane przez uczestnika PPK będą potrącane z wynagrodzenia po jego podatkowaniu. Uczestnik PPK może w formie zmiany deklaracji:

1. zmienić wysokość wpłaty podstawowej obniżonej jeżeli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, lub
2. zmienić wysokość wpłaty dodatkowej lub
3. zrezygnować z dokonywania wpłaty dodatkowej.

Ustawa przewiduje, że uczestnik będzie mógł zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości do 2% wynagrodzenia. Łącznie wysokość wpłat dokonywanych przez uczestnika będzie mogła zatem wynieść maksymalnie 4% wynagrodzenia.

Umowa o zarządzanie PPK

Dyrektor szkoły w terminie do 26 marca 2021 r. dokonuje wyboru instytucji finansowej , z którą zawrze umowę o zarządzanie PPK, w szczególności na podstawie oceny proponowanych przez instytucje finansowe:

1) warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK,

2) efektywności w zarządzaniu aktywami,

3) posiadanego doświadczenia w zarządzaniu funduszami.

Kryteria powinny zostać uzupełnione o najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych, a także mogą odnosić się do innych aspektów działania instytucji finansowych, np. oferowanych dodatkowych korzyści.

Dyrektor szkoły, w porozumieniu z zakładową organizacją związkową działającą w szkole wybiera instytucję finansową, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK.Wyboru dokonuje się w szczególności na podstawie oceny proponowanych przez instytucje finansowe warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, ich efektywności w zarządzaniu aktywami oraz posiadanego przez nie doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi lub funduszami emerytalnymi. Wyboru dokonuje się mając także na uwadze najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych.

W sytuacji, gdy w podmiocie zatrudniającym nie działa zakładowa organizacja związkowa, podmiot zatrudniający wybiera instytucję finansową, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK, w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w trybie przyjętym w danym podmiocie zatrudniającym.

Ponadto zgodnie z art. 7 ust. 4 a ustawy, wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa może, w imieniu podległych mu szkół i przedszkoli, dokonać wyboru instytucji finansowej, z którą te placówki zawrą umowę o zarządzanie PPK.  W praktyce oznacza to możliwość przeprowadzenia wspólnego postępowania na wybór instytucji, która zarządzać będzie PPK w podległych placówkach.

Należy jednak pamiętać, że zawsze zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy o PPK, podpisanie umowy o zarządzanie PPK spoczywa na podmiocie zatrudniającym tj. umowę podpisuje zawsze dyrektor szkoły.

Zawarcie umowy o prowadzenie PPK

Zawarcie umowy o prowadzenie PPK dokonywane jest poprzez zamieszczenie danych identyfikujących uczestnika PPK w systemie teleinformatycznym instytucji finansowej. Dyrektor szkoły zobowiązany jest przekazać do 10 kwietnia 2021 r. dane takie jak:

1) imię (imiona),

2) nazwisko,

3) adres zamieszkania,

4) adres do korespondencji,

5) numer telefonu,

6) adres poczty elektronicznej,

7) numer PESEL lub datę urodzenia w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,

8) serię i numer dowodu osobistego lub numer paszportu albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość w przypadku osób, które nie posiadają obywatelstwa polskiego.

Dobrowolny charakter uczestnictwa

Dobrowolny charakter uczestnictwa w PPK polega także na tym, że uczestnik może w każdej chwili złożyć deklarację rezygnacji z wpłat do PPK. Dyspozycja ta nie oznacza likwidacji rachunku PPK ani wypowiedzenia umowy o prowadzenie PPK, ale zaprzestanie dokonywania wpłat do PPK.  W każdym momencie uczestnik PPK będzie mógł wrócić do oszczędzania poprzez złożenie odpowiedniego wniosku swojemu pracodawcy.

Należy także pamiętać, że począwszy od 2023 r. , każdy zatrudniony, który zrezygnował z wpłat do PPK, co 4 lata  będzie ponownie do nich zapisywany przez pracodawcę. Tym samym, jeśli będzie chciał ponownie zrezygnować z PPK (do czego ma prawo), będzie musiał jeszcze raz złożyć deklarację rezygnacji z wpłat do PPK i tak co 4 lata.

Zatrudnienie nowego pracownika a PPK

Dyrektor szkoły w  przypadku nowozatrudnionego pracownika pracodawca zawiera umowę o prowadzenie PPK w jego imieniu i na jego rzecz nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia. Jednak w sytuacji gdy osoba zatrudniona zadeklaruje przed upływem tego terminu niedokonywanie wpłat do PPK, na podstawie deklaracji, złożonej w formie pisemnej podmiotowi zatrudniającemu albo przestanie być w stosunku do tego podmiotu zatrudniającego osobą zatrudnioną umowa o prowadzenie PPK nie powinna zostać zawarta (art. 16 ustawy o PPK).

W terminie 7 dni, po upływie 10 dni miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia – czyli ostateczny termin na zawarcie umowy o prowadzenie PPK, uczestnik PPK składa podmiotowi zatrudniającemu, oświadczenie o zawartych w jego imieniu umowach o prowadzenie PPK (art. 19 ustawy o PPK).

W przypadku nie złożenia przez uczestnika PPK oświadczenia o posiadanych rachunkach PPK podmiot zatrudniający nie jest zobowiązany wzywać, czy ponaglać, ale może domniemywać, że uczestnik PPK nie posiadał wcześniej umów o prowadzenie PPK.

Dyrektor szkoły, któremu złożono oświadczenie, po zawarciu umowy o prowadzenie PPK obowiązany jest niezwłocznie poinformować tego uczestnika PPK o obowiązku złożenia w jego imieniu wniosku o wypłatę transferową środków zgromadzonych na jego rachunkach PPK prowadzonych przez instytucje finansowe, z którymi umowy o prowadzenie PPK zawarły na jego rzecz i w jego imieniu inne podmioty zatrudniające, na jego rachunek PPK prowadzony przez instytucję finansową, z którą umowę o prowadzenie PPK zawarła placówka.

W sytuacji, gdyuczestnik PPK nie będzie chciał dokonywać wypłaty transferowej w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji od dyrektora szkoły, obowiązany jest poinformować go w formie pisemnej o braku zgody na złożenie wniosku.

Natomiast wprzypadku gdy dyrektor nie otrzyma pisemnego sprzeciwu, składa w imieniu uczestnika PPK do instytucji finansowej  wniosek o wypłatę transferową środków zgromadzonych na dotychczasowych rachunkach PPK. Obowiązki te spoczywają na podmiocie zatrudniającym, co oznacza że odpowiedzialność za ich wykonanie ponosi dyrektor szkoły.

Obowiązki informacyjne dyrektora

Utworzenie Pracowniczego Planu Kapitałowego w jednostce sektora finansów publicznych jaką jest szkoła samorządowa wiąże się z uruchomieniem cyklicznych procesów pozwalających osobom zatrudnionym i uczestnikom PPK składać określone dyspozycje, a przedstawicielom pracodawcy ich obsługującym realizację ustawowych obowiązków. Należy podkreślić, że oprócz cyklicznych działań związanych z naliczaniem wpłat do PPK ustawodawca zobowiązał pracodawców do realizacji trzech obowiązków informacyjnych:

1) poinformowanie wszystkich osób zatrudnionych w wieku od 55 do 70 lat o możliwości złożenia przez nie wniosku o zawarcie umowy o prowadzenie PPK (przystąpienie do PPK);

2) poinformowanie uczestników PPK, których wynagrodzenie nie przekracza 1,2-krotności płacy minimalnej (3.360 zł w 2021 roku ) o możliwości obniżenia wpłaty podstawowej do PPK do 0,5% wynagrodzenia;

3) poinformowanie uczestników PPK o możliwości dokonywania wpłat dodatkowych do PPK.

Odpowiedzialność dyrektora

Dyrektor szkoły  jest odpowiedzialny za prawidłowe prowadzenie PPK, w tym za terminowe i prawidłowe naliczanie wpłat do PPK. Jednak w żaden sposób nie gwarantuje ani osiągania określonych wyników inwestycyjnych, ani też utrzymania wartości zgromadzonych środków. Gromadzenie środków w ramach PPK wiąże się z inwestowaniem przez uczestnika w papiery wartościowe oraz z ryzykiem z tym związanym. Ryzyko inwestycyjne związane z gromadzeniem środków w ramach PPK spoczywa wyłącznie na uczestniku PPK.

Rezygnacja wszystkich pracowników  z dokonywania wpłat na PPK

Jeżeli wszyscy pracownicy szkoły publicznej samorządowej złożą deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat na Pracowniczy plan kapitałowy, to dyrektor nie jest zwolniony z obowiązku wprowadzenia PPK.

Podstawa funkcjonowania PPK u pracodawcy jest umowa o zarządzanie PPK. Natomiast umowę o prowadzenie PPK podmiot zatrudniający zawiera w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych w podmiocie zatrudniającym. Lista osób będących uczestnikami PPK stanowi załącznik do umowy o prowadzenie PPK, którego zmiana nie stanowi zmiany umowy o prowadzenie PPK.

Placówki oświatowe będące jednostkami budżetowymi (wchodzące w skład sektora finansów publicznych - art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych), są zobowiązane stosować przepisy ustawy o PPK od 1 stycznia 2021 r., niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników. Podmioty te mają obowiązek zawrzeć umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 26 marca 2021 r., a umowę o prowadzenie PPK − do 10 kwietnia 2021 r.

Przepisy PPK nie dają szkołom publicznym możliwości odstąpienia od tworzenia PPK w przypadku rezygnacji z uczestnictwa z PPK przez wszystkie osoby zatrudnione w szkole. Rezygnacja wszystkich osób zatrudnionych nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie PPK z instytucją finansową. Do PPK nie przystąpią jednak osoby zatrudnione w szkole z uwagi na złożone rezygnacje z przystąpienia do programu.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1342)