Z tytułu wieloletniej pracy w jednym zakładzie, branży lub zawodzie przysługuje tzw. nagroda jubileuszowa – jej istotą jest zatem nagradzanie pracy u jednego pracodawcy. W przypadku nauczycieli prawo do nagrody jubileuszowej za wieloletnią pracę przyznaje art. 47 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU 2019, poz. 2215; dalej: Karta Nauczyciela). Przepis ten jest jasny i nie nastręcza większych problemów. Za 20 lat pracy nauczycielowi przysługuje nagroda w wysokości 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego, za 25 lat pracy 100 proc., za 30 lat pracy – 150 proc., za 35 lat pracy 200 proc. a za 40 lat pracy w zawodzie nauczyciel dostaje nagrodę w wysokości 250 proc. miesięcznego wynagrodzenia.
Przepis określający prawo nauczycieli do nagrody jubileuszowej uzupełnia rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej u Sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (DzU z 2001 r., Nr 128, poz. 1418; dalej: rozporządzenie), które reguluje zasady obliczania i wypłacania tych nagród.
Choć wydaje się, że przepisy zarówno w Karcie Nauczyciela, jak i w rozporządzeniu są jasne i wyczerpują temat, to okazuje się, że w praktyce ich stosowanie nastręcza wielu problemów. Dotyczą one zarówno ustalenia nabycia prawa do nagrody, okresów zatrudnienia, które należy brać pod uwagę, przy obliczaniu stażu pracy, czy tez momentu, w którym nauczyciel nabywa prawa do nagrody. W niniejszym artykule postaramy się rozwiać kilka z częściej pojawiających się wątpliwości.
Okresy pracy
Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do nagrody jubileuszowej zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Oznacza to, że do okresów uprawniających do nagrody wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia pracownika – nie ma tu znaczenia czy było to zatrudnienie na czas określony, nieokreślony czy na zastępstwo. Nie ma też znaczenia w jaki sposób został stosunek pracy zakończony, zalicza się więc nawet te, które zakończyły się np. zwolnienie dyscyplinarnym.
Do nagrody jubileuszowej wliczają się też „inne okresy jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy”. Mowa w tym przypadku między innymi o:
– okresie za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, jeśli pracownik podjął pracę,
– okresach czynnej i zawodowej służby wojskowej,
– okresie pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego po ustaniu stosunku pracy pracownicy w ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy,
– okresach pobierania zasiłku dla bezrobotnych i okresach pobierania stypendium otrzymywanego przez bezrobotnego w trakcie szkolenia na które został skierowany przez starostę, stypendium otrzymywanego w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, stypendium otrzymywanego przez uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych,
– okresach zatrudnienia za granicą u pracodawcy zagranicznego (udokumentowanych),
– niektórych okresach pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym,
– okresach studiów doktoranckich – nie więcej niż 4 lata (pod warunkiem uzyskania stopnia doktora).
Nie zalicza się natomiast do nagrody okres bezpłatnego urlopu, nie zalicza się do nagrody również prowadzenia działalności gospodarczej ani umów innych niż stosunek pracy, czyli: zlecenia, umów o dzieło i innych umów cywilnoprawnych.
Trzeba w tym momencie zaznaczyć, że jeśli nauczyciel był jednocześnie zatrudniony w dwóch szkołach (pozostawał w więcej niż jednym stosunku pracy równocześnie), to do okresu pracy zalicza się jeden z tych okresów a nie oba.
Wątpliwości rodzi sytuacja, w której nauczyciel pracuje w jednej szkole, ale w niepełnym wymiarze, np. 8/18. W tym przypadku odpowiedź jest jednak oczywista: ani Karta Nauczyciela, ani przepisy zawarte w rozporządzeniu nie stawiają wymogu, żeby zatrudnienie to było w pełnym wymiarze. Nagroda przysługuje zatem nauczycielowi, którzy przepracuje w zawodzie odpowiednią ilość lat, bez względu na to, czy pracował na pół etatu, czy na cały etat.
Moment nabycia prawa do nagrody jubileuszowej
Zgodnie z §2 ust. 1 rozporządzenia nauczyciel nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu, w którym upływa okres uprawniający do nagrody. W praktyce oznacza to, że za dzień nabycia prawa do nagrody jubileuszowej uważa się dzień poprzedzający dzień, który datą odpowiada dniowi, w którym pracownik podjął zatrudnienie. Jeśli więc rozpoczął on pracę 30 września, to prawo do nagrody nabywa z dniem 29 września – oczywiście po przepracowaniu odpowiedniej ilości lat, czyli minimum 20.
Przepisy wskazują jednak na szczególną sytuację, kiedy nauczyciel nabywa prawo nagrody wcześniej niż w okresie wskazanym w art. 47 Karty Nauczyciela. Chodzi o sytuację, w której przechodzi on na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy a do nagrody jubileuszowej brakuje mu mniej niż 12 miesięcy. W takim przypadku nagrodę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Należy zaznaczyć, że nagroda jubileuszowa powinna zostać wypłacona nauczycielowi niezwłocznie po nabyciu prawa do niej. Przeoczenie terminu wypłaty nagrody jubileuszowej działa na niekorzyść pracodawcy i powoduje możliwość wystąpienia z roszczeniem przez pracownika. W zależności od długości opóźnienia w wypłacie pracownikowi mogą przysługiwać także odsetki. Trzeba też wspomnieć, że jeśli ze względu na przeoczenie nauczycielowi nagrodę za 30 lat pracy wypłacono np. po 34 latach pracy, to nie oznacza to, że dostanie on nagrodę za 35 lat pracy w mniejszej wysokości. W takim przypadku w normalnym terminie, czyli po 35 latach pracy przysługuje mu nagroda w pełnej wysokości.
Wysokość nagrody jubileuszowej
Wysokość nagrody jubileuszowej stanowi procent wynagrodzenia miesięcznego –odpowiednio do ilości przepracowanych lat jest to od 75 proc. do nawet 250 proc. Chodzi tu o wynagrodzenie miesięczne przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody. Czyli jeśli nauczyciel nabył to prawo 31 sierpnia to bierze się pod uwagę wynagrodzenie sierpniowe. Przepisy dopuszczają jednak sytuację, w której bierze się pod uwagę wynagrodzenie z dnia wypłaty nagrody (czyli np. września), jeśli jest ono korzystniejsze.
Jak to możliwe, że wynagrodzenie miesięczne może być korzystniejsze miesiąc później? Nagrodę oblicza się bowiem według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Do podstawy wynagrodzenia trzeba więc wliczyć: wynagrodzenie zasadnicze, dodatki (funkcyjny, za warunki pracy, motywacyjny, za wysługę lat), wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw, wynagrodzenie za prace w porze nocnej, wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze za dni wolne od pracy czy wynagrodzenie za pracę w święto oraz jednorazowy dodatek uzupełniający (o którym mowa w art. 30a ust. 3 Karty Nauczyciela – uwzględnia się od dnia 1 stycznia 2011 r.).
Co w przypadku jeśli pracownik nabył prawo do nagrody jubileuszowej 15 września a 1 października jego etat zmniejsza się o połowę? W takiej sytuacji dostaje on nagrodę obliczoną z wynagrodzenia wrześniowego, a więc za pełny etat. Gdyby sytuacja była odwrotna, czyli pracownik przeszedłby na część etatu już we wrześniu a prawo do nagrody nabył w październiku, to mimo, że pracował wcześniej na cały etaty, to nagroda obliczana byłaby według wynagrodzenia z dnia, w którym nabył do niej prawo – czyli wynagrodzenia październikowego za część etatu.
Warto jeszcze wskazać jak obliczyć wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe poprzedzające wypłatę nagrody jubileuszowej. By to zrobić trzeba obliczyć przeciętną miesięczną liczbę godzin ponadwymiarowych z roku szkolnego przed wypłatą nagrody (a jeśli wypłacana jest w trakcie roku, to za okres od początku roku szkolnego do wypłaty) a następnie należy uzyskaną liczbę pomnożyć przez godzinową stawkę wynagrodzenia z miesiąca wypłaty nagrody.
