Zarząd dróg miejskich, działając z upoważnienia prezydenta miasta, na podstawie art. 104 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. DzU z 2022 r. poz. 2000, z późn. zm., dalej: kpa), art. 40 ust. 1, ust. 12 i ust. 13 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. DzU z 2022 r. poz. 1693, z późn. zm., dalej: udp) oraz § 2 uchwały rady miasta z 25 maja 2004 r. w sprawie wysokości stawek opłat za zajęcie pasa drogowego dróg publicznych w granicach administracyjnych miasta, nałożył decyzją karę pieniężną na spółkę (dalej również: skarżąca) za zajęcie przez 1 dzień bez zezwolenia zarządcy drogi pasa drogowego, stawiając na nim kontener na odpady. Spółka odwołała się wskazując, że organ błędnie ustalił, że skoro jest ona podmiotem ustawiającym kontener w pasie drogowym, to zajmuje pas drogowy i winna wystąpić o zezwolenie na jego zajęcie. Tymczasem, jak tłumaczyła spółka, zlecającym podstawienie kontenera była osoba fizyczna, więc wszczęcie postępowania powinno dotyczyć zleceniodawcy, a nie jego wykonawcy.
SKO utrzymało w mocy decyzję organu. Sprawa trafiła ostatecznie do WSA.
Sąd uchylając zaskarżoną decyzję i przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia wyjaśnił, że z przepisu art. 40 ust. 12 udp nie wynika, który podmiot jest zobowiązany do uiszczenia kary pieniężnej za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy drogi, a jedynie, że zarządca drogi zobowiązany jest do wszczęcia postępowania i wymierzenia kary z tego tytułu. Kto będzie adresatem decyzji – zależy od konkretnych okoliczności sprawy i na tej podstawie należy określić podmiot zobowiązany. Ustawa nie stanowi, że podmiotem zobowiązanym do uiszczenia kary jest ten, kto ma tytuł do urządzenia/kontenera, lecz ten, kto zajmuje pas drogowy bez zezwolenia.
W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalony jest pogląd, że w przypadku kar za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia co do zasady odpowiedzialność administracyjnoprawna powinna być wiązana z właścicielem obiektu zajmującego pas drogowy. Jednak od tej zasady dopuszczalne są wyjątki we wszystkich przypadkach, w których mamy do czynienia z wieloma podmiotami zajmującymi pas drogowy lub z zajęciem tego pasa w imieniu lub na rachunek osób trzecich. W takich sytuacjach przypisanie kary musi być odnoszone do konkretnej sytuacji faktycznej i w jej ramach organ ma ustalić podmiot odpowiedzialny (por. wyroki NSA: z 17 września 2019 r., sygn. akt II GSK 484/19, z 14 stycznia 2020 r., sygn. akt II GSK 595/19, z 18 lutego 2020 r., sygn. akt II GSK 90/18 i II GSK 565/18).
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ odwoławczy kategorycznie twierdził, że to firma wywożąca odpady (zleceniobiorca) zobowiązana jest zweryfikować, czy zleceniodawca posiada stosowane zezwolenie na realizację usługi. W przeciwnym razie, jak w niniejszej sprawie, to firma umieszczająca kontener w pasie drogowym zobowiązana jest przed postawieniem kontenera wystąpić o zezwolenie na zajęcie pasa.
Sąd wskazał jednak, że organ ten poprzestał jedynie na arbitralnym i niemającym oparcia w omawianych przepisach i materiale dowodowym ustaleniu, mimo że w toku postępowania strona skarżąca poinformowała drogą elektroniczną organ I instancji (występujący w jego imieniu Zarząd Dróg Miejskich), że kontener był postawiony dla osoby fizycznej. Pismo to stanowiło bezpośrednią reakcję strony na zawiadomienie o wszczęciu postępowania w przedmiocie nałożenia kary za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia. Mimo to organ I instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodowej temu oświadczeniu ze względu na brak przedstawienia jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego to twierdzenie.
W ocenie sądu, skoro organy orzekające w sprawie dysponowały oświadczeniem spółki kwestionującym podmiot odpowiedzialny za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia, to obowiązkiem organu była weryfikacja tej informacji i podjęcie dalszych czynności dowodowych w zakresie ustalenia podmiotu zlecającego ustawienie kontenera oraz poddanie ich ocenie.
Zdaniem sądu, w zakończonym postępowaniu administracyjnym organy orzekające obu instancji nie zbadały w sposób wyczerpujący, który z podmiotów – skarżąca spółka czy zlecająca postawienie kontenera w pasie drogowym osoba fizyczna – dopuścił się deliktu administracyjnego polegającego na zajęciu pasa drogowego bez zezwolenia. Pomimo uzyskania od skarżącej informacji pisemnej wskazującej, że osobą zamawiającą kontener posadowiony w pasie drogowym była osoba fizyczna, organy przedwcześnie, dysponując ograniczonym materiałem dowodowym, pominęły w swoich ustaleniach oświadczenie strony w zakresie podmiotu odpowiedzialnego za zajęcie pasa drogowego.
Wyrok WSA w Poznaniu z 12 czerwca 2024 r., sygn. akt III SA/Po 153/24
