Gościem specjalnym pierwszego dnia konferencji był Piotr Uszok, były wieloletni prezydent Katowic. – Wziął na siebie ciężar przekształcenia Katowic z miasta przemysłowego w kreatywne, w pełnoprawną stolicę metropolii i całego województwa. Bardzo aktywnie uczestniczył w życiu miasta jako prezes Związku Miast Polskich, potem Unii Metropolii Polskich, przez wiele lat współprzewodniczył Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego – przedstawił gościa Janusz Król, redaktor naczelny „Wspólnoty”.
Piotr Uszok wspominał trudne początki wieloletniego procesu przemiany Katowic, kiedy to w samym centrum miasta działała kopalnia węgla. Po jej upadku miasto przejęło 20 ha zdegradowanych terenów i nie do końca było wiadomo, co powinno tam powstać. – Była presja, żeby zagospodarować je komercyjnie, znaleźli się inwestorzy gotowi to zrealizować. Ale intuicja podpowiadała mi, żeby tego nie robić – wspominał.
– Podjęliśmy próbę opracowania miejscowego planu dla tego miejsca, ale planiści mieli trochę inną wizję niż my, a przede wszystkim nie uwzględniali stanu zastanego. Dlatego zleciliśmy katowickiemu oddziałowi Stowarzyszenia Architektów RP przygotowanie koncepcji zagospodarowania terenu i ulokowania tam konkretnych inwestycji: Międzynarodowego Centrum Kongresowego, sali koncertowej Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Muzeum Śląskiego. Wartość wszystkich inwestycja przekraczała miliard złotych.
Władze miasta w 2009 roku zapytały mieszkańców w konsultacjach, co sądzą o tej wizji. Odpowiedzi były zaskakujące. Pomysł budowy sali koncertowej NOSPR miał niespełna 5-proc poparcie. Budowy MCK chciało 3 proc. katowiczan, Muzeum Śląskiego – 0,1 proc. – Postanowiłem nie upowszechniać tego raportu, schowałem go w szufladzie. Byłem zresztą bardzo mocno krytykowany w mediach, do tego stopnia że „Gazeta Wyborcza” w wyborczym roku 2010 ustami pewnego architekta napisała: >>Nie zgadzam się z tym, co robi prezydent Uszok. Uważam, że jest szkodnikiem i niszczy miasto. Czekam na wybory, bo jego czas się skończył<<. Z kolei lokalny dziennik, który co roku przyznaje nagrody: „Miody” dla tych, którzy się pozytywnie wyróżniają, i „Chrzany” dla tych, którzy na to miano nie zasługują, obdarował mnie słoikiem chrzanu. Lubię i miód i chrzan, ale smak tamtego chrzanu był bardzo, bardzo gorzki. Podjąłem jednak decyzję, że dopnę swego, że postaram się zrealizować plany, ale w 2014 roku odejdę ze stanowiska – mówił Piotr Uszok.
– Równolegle prowadziliśmy wiele innych działań. W 2010 roku zapadła decyzja, że będziemy aplikować o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. Na wieść o tym wiele osób złapało się za głowy. Ostatecznie złożyliśmy aplikację i pamiętam zaskoczenie, gdy przeszliśmy do finału wyprzedzając Toruń i Gdańsk. Dopiero wtedy w głowach wielu osób zakiełkowała wiara, że czynnikiem napędzającym rozwój miasta może być kultura.
Na fali entuzjazmu nowy prezydent Katowic Marcin Krupa (zgodnie z deklaracją Piotr Uszok w wyborach w 2014 roku już nie kandydował) złożył aplikację o tytuł Miasta Kreatywnego UNESCO w Dziedzinie Muzyki. I Katowice do tego elitarnego grona zostały przyjęte.
Były prezydent Katowic przytaczał liczby świadczące o sukcesie kulturalnym miasta. W 2013 roku na koncerty NOSPR przyszło 21 tys. osób, po oddaniu nowej sali liczba gości wzrosła do 190 tys. rocznie. Wcześniej organizowano tam 33 wydarzenia, potem – 226. Skokowy wzrost liczby widzów odnotowało też Muzeum Ślaskie.
Janusz Król ze „Wspólnoty” wystąpienie Uszoka podsumował słowami: – Tam gdzie mamy do czynienia ze stabilnością władzy, polegającą także na tym, że następuje jej pokojowe przekazanie, jak to miało miejsce w Katowicach, osiągane są najlepsze wyniki, a rozwój jest równomierny i stabilny.
Podczas sesji plenarnej zaproszeni goście tłumaczyli, jak poprzez inwestycje i działania kulturalne budować markę miast. Michał Basiński, wieloletni prezes i członek zarządu Lokalnej Organizacji Turystycznej Roztocze tłumaczył, że nastał idealny czas dla realizacji ambitnych projektów kulturalnych. – Miasta zainwestowały ogromne środki w zapewnienie podstawowych usług związanych z infrastrukturą komunalną, edukacją i z pewnością zauważyły, że to mieszkańcom nie wystarcza, że trzeba inwestować w to, co buduje sens życia. Temu służy kultura. Jej rozwój jest niezbędny, by wokół niej wyrósł na przykład przemysł kreatywny – mówił Basiński. Jego zdaniem o kulturze myślimy dziś nawet jako o panaceum na deficyt zaufania społecznego, bo kultura takie zaufanie buduje.
Bogumił Sobula, wiceprezydent Katowic, przekonywał, że warto odnaleźć niszę, w której można się rozwijać szczególnie intensywnie. – Katowice to 300-tysięczne miasto, jeden z mniejszych członków Unii Metropolii Polskich, ale konkurujemy z ośrodkami od nas większymi. Nie pokonamy ich budżetem, dlatego musieliśmy zidentyfikować pewien obszar, zająć go i tam zacząć budować konkurencyjną przewagę. W naszym przypadku jest muzyka i wszystko co się z nią wiążę: festiwale muzyki poważnej i popularnej, wielkie eventy, ale i małe przedsięwzięcia budzące społeczną energię, generujące aktywność – mówił Sobula.
Wiceprezydent Opola Maciej Wujec przestrzegał, by nie wpaść w pułapkę polegającą na kojarzeniu miasta z tylko jednym przedsięwzięciem. – Wokół festiwalu polskiej piosenki uruchomiliśmy szereg mniejszych przedsięwzięć, takich jak Muzeum Polskiej Piosenki, organizujemy festiwale rockowe, hip-hop, teatralne, książek – wyliczał Wujec. Pozwala to kulturze żyć przez cały rok, a cały proces buduje i wzmacnia więź łączącą miasto i jej mieszkańców.
Podczas 10 równoległych dwudniowych konferencji, zorganizowanych w ramach XVII Samorządowego Forum Kapitału i Finansów, samorządowcy wymieniali się doświadczeniami, jak poruszać się na gruncie wciąż zmieniającego się i niejednokrotnie bardzo nieprecyzyjnego prawa.
Organizatorem XVII SFKiF było Municipium SA, współgospodarzem: miasto Katowice, partnerem medialnym: „Wspólnota”.
