Rada gminy dokonała podziału sołectwa, w wyniku czego powstały dwa odrębne. Organ nadał im nowe statuty. Uchwałę podjęto na podstawie art. 5 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 2 pkt 7, art. 35 ust. 1 i 3, art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2020 r., poz. 713, dalej: usg).
W załącznikach do uchwały rada gminy postanowiła, że do wyłącznych kompetencji zebrania wiejskiego należy określanie liczby członków rady sołeckiej podczas zebrania wiejskiego, na którym ma być dokonany wybór sołtysa i członków rady sołeckiej. Wskazano również, że zebranie wiejskie, na którym ma być dokonany wybór sołtysa i członków rady sołeckiej, zarządza wójt na termin przypadający nie później niż 6 miesięcy od rozpoczęcia kadencji rady gminy. Zgodnie z uchwałą, wójt w tym celu określa miejsce, dzień i godzinę zebrania wiejskiego. Zarządzenie wójta o zwołaniu zebrania wiejskiego dla wyboru sołtysa i rady sołeckiej ma zostać podane do wiadomości mieszkańców sołectwa co najmniej na 7 dni przed wyznaczoną datą zebrania. Kadencja sołtysa i członków rady sołeckiej wybranych w trakcie wyborów uzupełniających kończy się z końcem trwającej kadencji tych organów.
W myśl art. 36 ust. 2 usg, sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Z powołanego przepisu ustawy wynika więc, że czynne prawo wyborcze przysługuje stałym mieszkańcom sołectwa uprawnionym do głosowania, zaś bierne prawo wyborcze posiada nieograniczona liczba kandydatów. Ponadto wybór sołtysa i członków rady sołeckiej następuje w głosowaniu tajnym i bezpośrednim.
Organ nadzoru uznał, jako istotnie naruszające przepisy usg, wszystkie te regulacje, które dotyczą bezpośrednio lub pośrednio omawianej procedury. Wolą ustawodawcy, kompetencji do wyboru sołtysa i rady sołeckiej nie posiada zebranie wiejskie. Usg nie zawiera jakichkolwiek przepisów pozwalających na przyjęcie domniemania właściwości zebrania wiejskiego w sprawach nieuregulowanych ustawą (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 14 lutego 2017 roku, II SA/Ol 1429/16). Przyznanie zebraniu wiejskiemu charakteru elekcyjnego pozostawało w sprzeczności z regulacją art. 36 ust. 1 usg, w którym ustawodawca nadał zebraniu wiejskiemu wyłącznie uprawnienia uchwałodawcze. O ile wyboru organów sołeckich dokonają wyłącznie stali mieszkańcy sołectwa uprawnieni do głosowania, o tyle postanowienia uchwały wraz z załącznikami były sprzeczne z art. 36 ust. 2 usg.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody wielkopolskiego z 28 października 2020 r., nr KN-I.4131.1.616.2020.8
