Wojewoda zaskarżył do wojewódzkiego sądu administracyjnego uchwałę rady gminy w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, zarzucając jej naruszenie m.in. art. 7 i art. 94 Konstytucji RP oraz art. 6r ust. 2d w związku z art. 6c ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ucpg) poprzez wyłączenie w § 2 ust. 1 pkt 2 lit. f uchwały odbierania sprzed nieruchomości „odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy”. Wojewoda podkreślił, że każda gmina ma obowiązek takiego ukształtowania przepisów prawa miejscowego, aby zapewniał mieszkańcom możliwość zarówno odbioru odpadów bezpośrednio z terenów posesji, jak i dostarczenie ich do punktów selektywnej zbiórki odpadów.
Sąd pierwszej instancji uznał zarzut za zasadny. Gmina złożyła skargę kasacyjną, w której wskazała, że w wyroku zastosowano błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 6r ust. 2d w zw. z art. 6c ust. 1 ucpg oraz art. 6r ust. 3 w zw. z art. 4 ust. 2a pkt 2 oraz art. 3 ust. 2c poprzez przyjęcie, że w sytuacji, gdy rada gminy postanowiła o rozłącznym zbieraniu odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy (odpady ogrodowe) oraz innych bioodpadów stanowiących odpady komunalne (kuchenne), obowiązkiem gminy jest odbiór „u źródła” obu tych frakcji, a w konsekwencji przyjęcie, że gmina nie ma możliwości zorganizowania gminnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w taki sposób, że „u źródła” odbierane są w każdej ilości wyłącznie odpady kuchenne (frakcja ta przyjmowana jest także w każdej ilości w PSZOK-u, zaś odpady ogrodowe przyjmowane są w każdej ilości wyłącznie w PSZOK-u).
Sprawę ostatecznie rozstrzygnął NSA uznając, że zgodnie z art. 6c ust. 1 ucpg obowiązkiem gminy jest zorganizowanie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Obowiązek obejmuje zorganizowanie odbioru odpadów komunalnych, a w tym bioodpadów. Stosownie zaś do art. 6r. ust. 2d każda gmina w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi ma obowiązek zapewnić właścicielom wszystkich nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych. Pod pojęciem pozbywania się ustawodawca rozumie odbieranie odpadów z terenu nieruchomości wskazanych w art. 6c ust. 1 i 2, a także przyjmowanie ich przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych i zapewnianie przyjmowania ich przez gminę w inny sposób. Tym samym NSA uznał za nietrafioną argumentację gminy, jakoby nie miała obowiązku odbierać u źródła odpadów ogrodowych oraz kuchennych. Gmina ma obowiązek tak zorganizować system, aby z każdej zamieszkanej nieruchomości były one odbierane. Możliwość dostarczenia ich przez mieszkańca do punktu zbiórki to jedynie dodatkowy sposób pozbywania się ich. Sposób ten nie może być jednak traktowany jako jedyny ani nawet jako podstawowy (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 18 października 2022 r., sygn. akt III OSK 5507/21; z 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt III OSK 4944/21 oraz z 18 listopada 2019 r., sygn. akt II OSK 2892/18).
NSA podkreślił, że odbiór odpadów z nieruchomości jest jednym z podstawowych obowiązków objętych zadaniem publicznym związanym z utrzymaniem czystości i porządku w gminach. Skoro ustawodawca nie wprowadził możliwości zaniechania odbierania obu frakcji, to wprowadzanie ograniczenia w uchwale jest niedopuszczalne.
Oczywiście, zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 ucpg na gminy został nałożony obowiązek tworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Każda gmina ma obowiązek utworzenia odrębnego punktu selektywnego zbierania odpadów, do którego mieszkańcy sami mogą przywozić pewne rodzaje odpadów, ale nie zwalnia to gminy z organizowania odbierania odpadów od mieszkańców. Wprawdzie z treści art. 3 ust. 2c wynika, że gmina może nie zapewniać przyjmowania bioodpadów przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości zapewnia odbieranie ich z miejsc ich wytwarzania, jednak wykładnia tego przepisu nie oznacza alternatywnego sposobu pozbywania się przez mieszkańca bioodpadów, tzn. albo poprzez ich przyjmowanie przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, albo poprzez odbieranie z miejsc wytwarzania.
Wyrok NSA z 29 maja 2024 r., sygn. akt III OSK 3364/23
