Od jakiegoś czasu toczy się w zespole Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu dyskusja na temat finansowania zadań zleconych, którą staramy się obserwować. Przy tej okazji trafiło do nas bardzo ciekawe wystąpienie pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli dotyczące urzędu wojewódzkiego woj. mazowieckiego.
Najwyższa Izba Kontroli ocenia, że stosowany w latach 2015-2016 (tych lat dotyczyła kontrola), a wprowadzony w latach wcześniejszych, faktyczny sposób finansowania zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami w części nie odpowiadał wymogom określonym w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. W wyniku tego JST nie otrzymywały środków niezbędnych do pełnego sfinansowania zadań. Wobec braku rzetelnych obliczeń skala niedofinansowania nie jest znana.
NIK ustaliła m.in., że przy ustalaniu wielkości dotacji celowych na zadania zlecone wojewoda mazowiecki nie obliczał kwot dotacji według zasad przyjętych w budżecie państwa do określenia wydatków podobnego rodzaju w przypadkach, w których przepisy nie wskazywały innego sposobu kalkulowania dotacji. W szczególności wojewoda nie obliczał kwot dotacji dla poszczególnych jednostek z uwzględnieniem podstawowych grup wydatków, w tym wynagrodzeń, niezbędnych do wykonania zadań zleconych. W związku z tym działanie wojewody było, zdaniem NIK, niezgodne z art. 129 ustawy o finansach publicznych.
W ocenie NIK na sytuację tę wpływ miały ograniczenia zewnętrzne wobec Wojewody. Mimo braku kompleksowych obliczeń Wojewoda w okresie objętym badaniem corocznie informował Ministra Finansów o niedoszacowanym limicie wydatków w części 85/14 budżetu państwa, a także w poszczególnych jej rozdziałach. Informował także Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o braku możliwości zapewnienia kwot dotacji w wysokościach postulowanych przez JST.
NIK odniosła się też do kwestii stosowania przez wojewodów algorytmu podziału środków dla Urzędów Stanu Cywilnego. Dla wydatków określonych w dziale 750 wojewoda stosował algorytm podziału dotacji, zgodnie z którym podział środków pomiędzy poszczególne jednostki samorządu terytorialnego był dokonywany w ramach możliwości finansowych budżetu wojewody, według kryterium liczby realizowanych spraw oraz ujednoliconego czasu realizacji jednej sprawy – czytamy w wystąpieniu pokontrolnym.
W ocenie NIK obliczane i przekazywane przez Wojewodę kwoty dotacji, wynikające z ustalonego przez Ministra Finansów systemu zadaniowego, nie gwarantowały dotacji w wysokości zapewniającej realizację zadań zleconych, co stanowiło naruszenie art. 49 ust. 1 i 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i art. 149 ust. 1 ufp.
Niepełne finansowanie przez Wojewodę zadań zleconych JST wynikało ze zbyt małych środków otrzymywanych na ich realizację. Problem polegał jednak również na tym, że dokładnie nie było wiadomo, ile tych środków było potrzebnych, gdyż Wojewoda nie obliczał zapotrzebowania j.s.t. na pełne sfinansowanie zadań zleconych.
Zdaniem NIK ujednolicenie algorytmu obliczania dotacji na niektóre zadania zlecone, zgodnie z którym wielkość dotacji zależy od liczby realizowanych spraw, pozwala co prawda na obiektywizację kryteriów podziału środków, lecz nie rozwiązuje problemów związanych z realizacją przepisów ani nie zapewnia dotowanym jednostkom pełnego finansowania zadań zleconych. Należy pamiętać, że ponoszone przez JST wydatki nie są doskonale elastyczne względem liczby załatwianych spraw, a w dodatku wydatki te mogą się różnić między jednostkami z innych powodów niż liczba realizowanych spraw.
Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wniosła do wojewody o:
1. Obliczanie dotacji na zadania zlecone JST. w sposób zgodny z art. 129 ustawy o finansach publicznych oraz udostępnianie JST metodologii obliczania dotacji.
2. Przekazywanie JST dotacji w kwotach zapewniających im pełne finansowanie zadań zleconych, a w przypadku nieujęcia przez Ministra Finansów, we wstępnym limicie wydatków budżetu państwa, środków wystarczających na pełne finansowanie zadań zleconych lub w przypadku nieujęcia takich środków w budżecie państwa informowanie ministra właściwego do spraw administracji publicznej
W protokole znajduje się także ciekawa informacja na temat spraw sądowych dotyczących niedofinansowania zadań zleconych:
Dochodzenie przez j.s.t. roszczeń z tytułu dotacji na realizację zadań zleconych
W latach 2015-2016 toczyło się przed sądem sześć spraw dotyczących dochodzenia przez j.s.t. należnego świadczenia na realizacje zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami o:
- zapłatę 153.328,15 zł z powództwa Województwa Mazowieckiego z tytułu nie przekazania w dziale 630 - turystyka, dotacji celowej za zadania zlecone z zakresu turystyki realizowane w roku 2006 oraz o zapłatę kwoty 668.992,52 zł z tytułu brakujących środków na koszty osobowe, tj. wynagrodzenia pracowników realizujących zadania z zakresu administracji rządowej. W sprawie zapadł wyrok zasądzający całą dochodzona należność. Od wyroku została złożona apelacja. Na terminie rozprawy w dniu 24 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłego na okoliczność czy konieczne było zatrudnienie przez powoda dodatkowych pracowników w związku z wykonywaniem zadań z zakres administracji rządowej. Postępowanie przed sądem drugiej instancji jest nadal w toku.
- zapłatę kwoty 24.606.042,29 zł z powództwa Województwa Mazowieckiego z tytułu wydatkowanych z budżetu Województwa Mazowieckiego środków własnych na realizację zadań z zakresu administracji rządowej w latach 2007-2013. Do dnia zakończenia czynności kontrolnych NIK, przed sądem pierwszej instancji postępowanie nie zostało zakończone.
- zapłatę kwoty 1.847.797,70 zł Samorządowi Województwa Mazowieckiego na zadania z zakresu gospodarki wodnej realizowane w 2012 r. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 4 września 2015 r. zasądził od Skarbu Państwa - Wojewody Mazowieckiego na rzecz Województwa Mazowieckiego kwotę 1.846,0 tys. zł wraz z odsetkami ustalonymi jak dla zaległości podatkowych. Pozwany złożył skargę kasacyjną. W dniu 22.09.2016 r. Sąd Najwyższy przyjął skargę do rozpoznania.
- zapłatę kwoty 503.031,75 zł z powództwa Powiatu Legionowskiego z tytułu wydatkowanych przez starostwo legionowskie środków własnych na realizację zadań związanych z przekazaniem spraw do załatwienia a dotyczących zwrotu nieruchomości stanowiących własność m.st. Warszawy. Na dochodzone roszczenie składa się koszt wynagrodzeń pracowników oddelegowanych do ww. zadania oraz koszt zakupu sprzętu biurowego (komputery, oprogramowanie itp.) służących do jego realizacji. Roszczenia dotyczą lat 2007-2013.
- zapłatę kwoty 1.758.860 zł z powództwa m.st. Warszawy z tytułu skapitalizowanych odsetek należnych za okres opóźnienia w przekazaniu dotacji na odszkodowania wypłacone za wywłaszczone na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości. W dniu 25 kwietnia 2016r. została złożona apelacja.
- zapłatę na rzecz miasta stołecznego Warszawy należnego świadczenia z tytułu wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej dotyczących wypłat odszkodowań wynikających z decyzji administracyjnych i orzeczeń sądowych za wywłaszczone na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości. W dniu 22 lipca 2014 r. zapadł wyrok zasądzający od pozwanego kwotę 928.378,00 zł wraz z odsetkami w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych od dnia 10 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty oraz 53.619 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W dniu 10 września 2015 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację.
Do pobrania:
Wystąpienie pokontrolne do wojewody mazowieckiego <link file:108567_blank download file>
