Czym są mikrogranty ?
Mikrogranty to narzędzie wspierania inicjatyw podejmowanych przez mieszkańców, grupy nieformalne i lokalne organizacje pozarządowe. Są to środki finansowe z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w wysokości od 500 zł do 5000 zł na realizację jednego przedsięwzięcia społecznego. Mikrogranty wspierają projekty społeczne, których ideą jest angażowanie mieszkańców do wspólnych działań. Mogą to być przedsięwzięcia związane z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej, rozwijania integracji mieszkańców, kultury lokalnej, czy też wykorzystania lokalnej infrastruktury sportowej czy społecznej (świetlice). Cele przeznaczenia środków są ustalane lokalnie[1], w zależności od potrzeb.
Genezą narzędzia jest poszukiwanie prostej procedury, która może wspierać aktywność mieszkańców. Obecny system prawny opiera się głównie na dotacjach realizowanych w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jest to jednak tryb rozbudowany, oparty na narzuconych rozporządzeniem wzorach ofert, umów i sprawozdań. Ograniczony jest również podmiotowo, ponieważ wnioski mogą składać tylko organizacje pozarządowe. Mikrogranty są próbą znalezienia, w obecnym porządku prawnym, formy wspierania aktywności społecznej mieszkańców, która jest prosta i skupia się na celu, a nie na formalnych procedurach. Podstawa prawna do realizacji programu to:
art. 16 a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
zakup usług w oparciu o wewnętrzne regulaminy samorządów dla zakupów poniżej 130 tys. zł netto
Jak wdrażane są mikrogranty - dobre praktyki
Lokalne programy mikrograntowe rozwijane są obecnie w dwóch formach.
Pierwsza to wykorzystanie mechanizmu z art. 16 a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jest to tryb, w którym samorząd ogłasza konkurs na wybór operatora (organizację pozarządową), która przeprowadzi lokalny program mikrograntów. Istotą rozwiązania jest jest to, że operator nie musi już stosować procedur narzuconych ustawą o pożytku publicznym. Sam określa wzory wniosków, zasady naboru, realizacji i sprawozdawczości. Cele programu określa samorząd w ogłoszeniu konkursu na wybór operatora. Po stronie operatora jest przeprowadzenie całej procedury, wspieranie wnioskodawców, pomoc w rozliczeniu mikrograntów. Tryb ten zwany jest potocznie regrantingiem[2]. Obecnie jest to tryb realizowany wielu samorządach np. Łódź (Miejski program mikrograntów, Mikrogranty dla seniorów), Wrocław, Poznań . Tryb ten ma jednak jedno ograniczenie. Operator może wspierać projekty tylko organizacji pozarządowych. Mieszkańcy lub grupy nieformalne muszą działać za pośrednictwem ngo i nie mogą samodzielnie aplikować o środki.
Drugą formę stanowi zakup usługi na realizację lokalnego programu mikrograntów. Ten model wdrażania programu przewiduje również wybór operatora, którego zadaniem jest organizacja programu, jednak całość procedury oparta jest na prostym postępowaniu w oparciu o zamówienia do 130 tys. złotych netto. Nie ma ograniczenia podmiotowego w kwestii wyboru operatora. To tryb, który obecnie rozwijany jest w samorządach, gdzie pula środków na wsparcie oddolnych inicjatyw mieszkańców wynosi od 30.000 zł do 100.000 zł. Zaletą tego rozwiązania jest możliwość wspierania inicjatyw, nie tylko podejmowanych przez organizacje pozarządowe, ale również przez mieszkańców, gdyż przy zakupie usługi nie ma ograniczenia kto może być realizatorem. Tryb jest uproszczony, samorząd nie jest związany wzorami ofert z Rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pożytku Publicznego przy wyborze operatora. Strony wiąże umowa, a co ważniejsze rozliczenie następuje na podstawie faktur wystawianych przez operatora po zrealizowaniu określonych etapów umowy.
Mechanizm ten daje możliwość bardzo elastycznego podejścia do wyboru projektów, a jego przykłady można zobaczyć na stronie Centrum OPUS - operatora lokalnych programów mikrograntowych w województwie łódzkim. Tryb składania i wyboru projektów może być bardzo różny. W prezentowanych przykładach operator w pierwszym etapie zbiera tylko fiszki projektów, a kluczowym elementem wyboru są spotkania z projektodawcami, którzy prezentują swoje przedsięwzięcia. Taki sposób wyboru daje szansę tym, którzy nie mają doświadczenia w wypełnianiu wniosków.
A jaki wpływ ma samorząd na wybór projektów przez operatorów ?
Dobrą praktyką, do której zachęcamy, jest aktywny udział przedstawicieli samorządu w procesie wyboru projektów. Należy pamiętać, że operator jest tylko pośrednikiem, który ma uprościć procedurę, a środki mają realizować cel jaki wyznaczył samorząd.
Podsumowanie:
Mechanizm mikrograntów nadal jest “nowym”, stosunkowo mało znanym, rozwiązaniem. Czy można go rozwinąć bardziej ? W mojej ocenie jest to narzędzie, które szczególnie w drugiej formie realizacji (zakup usług) może skutecznie rozwijać się i zastępować konkursy ofert na realizację zadań publicznych, zwłaszcza w tym sferach gdzie jednostkowe dotacje nie przekraczają 5000 zł. Szczególnie polecam i zachęcam wdrożyć to rozwiązanie w społecznościach, w których konkursy ofert z pożytku publicznego są zbyt skomplikowane dla mieszkańców.
Jeżeli temat Państwa zainteresował zachęcamy do udziału w bezpłatnym webinarium pt. “Mikrogranty jako narzędzie budowania aktywności społecznej”.
W ramach spotkania będzie można posłuchać o doświadczeniach m.in. Sieradza, gminy Rzgów i Wieruszów w zakresie wdrażania lokalnych programów mikrograntów. Seminarium on line odbędzie się 29 kwietnia 2021 r.
Zapraszamy do udziału.
*Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS
