W Brukseli rozpoczęła się dyskusja o tym, jak powinna wyglądać polityka spójności po obecnym okresie budżetowym UE 2021–2027. Komitet Regionów chce nowego ukształtowania polityki, która stanowi jedną trzecią budżetu UE i powinna być nadal traktowana priorytetowo jako podstawa rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego na wszystkich obszarach europejskich.
Marek Woźniak, marszałek województwa wielkopolskiego podkreślił w dyskusji: – Polityka spójności powinna kontynuować wspieranie rozwoju, a także transformacji regionów. Ta największa polityka inwestycyjna musi dysponować budżetem adekwatnym do wyzwań, jednak jej środki nie powinny być przekierowywane na bieżące zarządzanie kryzysami. Polityka spójności powinna zapewnić również wiodącą rolę regionów w przygotowywaniu i zarządzaniu programami, co umożliwi uwzględnienie potrzeb i wyzwań poszczególnych terytoriów.
W odpowiedzi na przeznaczanie pieniędzy z funduszy spójności na różnego rodzaju kryzysy przywódcy lokalni proponują stworzenie mechanizmu, który mógłby być uruchamiany na szczeblu terytorialnym. Z jednej strony umożliwiłoby to elastyczne wykorzystanie funduszy w takich okolicznościach. Z drugiej strony nowy mechanizm pozwoliłby uniknąć ciągłych zmian programów operacyjnych, które miały miejsce kilkakrotnie w latach 2014–2020, co zapewniłoby ochronę inwestycji długoterminowych.
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów Vasco Alves Cordeiro stwierdził: – Obecna polityka spójności nie może przetrwać w tej samej formie. Komitet Regionów, jako głos przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych, przedstawia dziś jasną propozycję odnowienia tej polityki, tak aby była ona silniejsza i lepiej przygotowana do sprostania nowym wyzwaniom i rosnącym dysproporcjom. Wiele osób jest sceptycznie nastawionych do polityki spójności. Im odpowiadamy – Unia Europejska bez niej nie przetrwa. Dzięki odważnej reformie, elastyczności, partnerstwu i uproszczeniu polityka spójności może nadal odgrywać swoją rolę jako polityka długoterminowa, transformacyjna i strukturalna.
Europejscy samorządowcy apelują również o pakt partnerstwa europejskiego, który określałby jednolity zbiór zasad i celów dla wszystkich funduszy, a przy tym zapewniał ich spójność i uproszczenie. Pakt obejmowałby również Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz nowe instrumenty w ramach hybrydowych form zarządzania, takie jak – jeszcze nieuruchomiony – Społeczny Fundusz Klimatyczny.
Wśród postulatów zawartych w opinii Komitetu Regionów samorządowcy chcą by:
- - wszystkie regiony europejskie w przyszłości nadal kwalifikowały się do finansowania,
- -zasadami przewodnimi polityki spójności po 2027 r. były: model zarządzania dzielonego, wielopoziomowe sprawowanie rządów i zasada partnerstwa,
- - odejść od zawieszania funduszy polityki spójności w przypadku naruszenia przez rząd krajowy reguł fiskalnych UE (warunkowość makroekonomiczna). Inwestycje długoterminowe nie mogą być tak uzależnione od decyzji krajowych,
- - inwestycje krajowe i regionalne niezbędne do realizacji projektów współfinansowanych w ramach polityki spójności UE były wyłączone z obliczania wydatków – a tym samym zadłużenia – w ramach reguł fiskalnych UE,
- - cel spójności terytorialnej był wiążący dla wszystkich polityk europejskich (zasada „nie szkodzić spójności”),
- - uprościć ogólną strukturę finansowania, aby uniknąć mnożenia się narzędzi inwestycyjnych bezpośrednio lub pośrednio przeznaczonych na spójność.
