Jak podejść do finansowania wkładu własnego, żeby nie znaleźć się w 80 proc. tych samorządów, które nie skorzystają z dotacji UE? Niniejszy artykuł prezentuje sposób podejścia do finansowania wkładów własnych w nowych warunkach oraz możliwości, jakie generuje inżynieria finansowa
Finansowanie wkładów własnych
Jako inżynierię finansową rozumiemy w tym przypadku zespół działań i strategii, które prowadzą do bardziej optymalnego doboru projektów inwestycyjnych, polepszenia metod zarządzania finansami oraz doboru sposobu finansowania, który jest najbezpieczniejszy i najbardziej efektywny w danym przypadku.
Inżynieria finansowa zakłada, że finansowanie należy rozważyć w 4 krokach:
1. Ocena projektu inwestycyjnego – stawiamy pytania:
– W jakim stopniu moja gmina potrzebuje danej inwestycji (priorytet)?
– Czy i w jakiej części projekt może być dofinansowany przez UE?
– Czy i w jakim stopniu projekt obniży lub podwyższy potencjał finansowy (czyli też zdolność do finansowania innych inwestycji) mojego samorządu?
2. Analiza potencjału finansowego – pytania:
– Ile moja jednostka generuje środków finansowych, które mogę przeznaczyć na inwestycje po pokryciu bieżących potrzeb mieszkańców?
– Jaką część tych środków muszę przeznaczyć na spłatę istniejącego zadłużenia, a jaką bezpośrednio na nowe inwestycje?
– Co mogę zrobić z dotychczasowym zadłużeniem, żeby wygospodarować więcej środków na inwestycje?
– Jak dużo mogę pożyczyć, żeby móc bezproblemowo obsłużyć zadłużenie bez negatywnego wpływu na gospodarowanie w przyszłości?
3. Przygotowanie projekcji finansowych – pytania:
– W jakim stopniu realizacja projektu wpłynie na przyszły potencjał finansowy mojego samorządu?
– Czy działania, które podejmuję, nie będą miały negatywnego wpływu na przyszły stan mojej gminy czy miasta?
– Czy przez wszystkie lata realizacji i spłaty finansowania projektu zachowam wskaźniki wymagane prawem lub umowami?
– Co się stanie, jeśli wzrosną stopy procentowe, pogorszą się moje dochody lub wzrosną koszty? Czy wtedy ciągle będę miał zdolność do obsługi zadłużenia?
4. Dobór produktów finansowych – pytania:
– Jaki produkt finansowy jest najbardziej korzystny dla mojej jednostki?
– Na jaki czas trzeba rozłożyć spłatę?
– Jakie są koszty pozyskania produktu, a jakie oprocentowanie?
– Czy dany produkt jest preferowany przez przepisy prawne?
System pozyskiwania finansowania AESCO™
Na podstawie doświadczeń związanych z obsługą ponad 200 samorządów w zakresie finansowania zbudowaliśmy w Aesco Group metodologię, która pozwala w bezpieczny sposób sfinansować ponad dwukrotnie więcej inwestycji samorządowych w porównaniu z tradycyjnym podejściem.
Metodologia ta zbudowana jest z 4 systemów, które używane są do przygotowania, strukturyzacji i pozyskania finansowania dla finansowania samorządów.
Podchodząc do przygotowania finansowania, stosujemy 4 autorskie systemy, odpowiadające na pytania stawiane w poszczególnych krokach.
Matryca Kwalifikacji Projektów™
W zakresie oceny Projektu inwestycyjnego stosujemy Matrycę Kwalifikacji Projektów™ – to narzędzie, które umożliwia pozbycie się lub ograniczenie budowy „pomników”, które kosztują dużo i nie dają zakładanych efektów, a postawienie na „silniki” – projekty inwestycyjne, które wzmocnią potencjał finansowy samorządu, dając środki na politykę społeczną czy inwestycje niedochodowe.
System P.O.P. 365™
W zakresie analizy Potencjału finansowego stosujemy System P.O.P. 365™ – to narzędzie składające się z 3 części:
1. Pomiar Potencjału – daje odpowiedź na pytanie, na ile stać mnie dziś,
2. Optymalizacja Potencjału – daje odpowiedź na pytanie, jak można zwiększyć możliwości finansowe nie czekając na powiększenie potencjału,
3. Powiększanie Potencjału – daje odpowiedź na pytanie, jak strategicznie zwiększyć potencjał i dochody mojego samorządu (perspektywa 2–5 lat).
Liczba 365 sugeruje oczywiście, że system należy stosować na bieżąco (non-stop) w celu stałego zarządzania potencjałem finansowym, co da efekty w postaci większych możliwości inwestycyjnych.
System Prognozowania R.E.A.L.™
W zakresie przygotowania Projekcji finansowych stosujemy System Prognozowania R.E.A.L.™, którego zadaniem jest przygotowanie realistycznej prognozy rozwoju sytuacji w samorządzie lub w jego spółkach.
Każda projekcja finansowa powinna zawierać 4 wymiary:
1. Regulacje prawne – wpływające na poszczególne założenia przepisy prawa dotyczące ustawy o finansach publicznych i ustaw regulujących poszczególne obszary gospodarki komunalnej,
2. Estymację wartości – przyjęcie szeregu założeń ekonomicznych, finansowych, demograficznych i innych w celu oszacowania poszczególnych wartości prognostycznych,
3. Analizę ryzyka – obszar badania możliwych akceptowalnych odchyleń związanych z nieprzewidywalnością procesów gospodarczych,
4. Legitymację – inaczej uzasadnienie i przekonanie odbiorcy prognozy do tego, że scenariusz w niej przedstawiony jest możliwy i prawdopodobny.
To od jakości projekcji finansowych zależeć będzie, czy i na jakich warunkach uda się pozyskać finansowanie dla danego projektu.
Optymalizator A.E.S.C.O.™
Systemem, który jest kluczowy i najważniejszy dla bezpieczeństwa i zwiększenia możliwości inwestycyjnych, jest Optymalizator A.E.S.C.O.™. System umożliwia taki dobór produktów finansowych, aby możliwe było sfinansowanie większej liczby inwestycji bez negatywnego wpływu na bezpieczeństwo finansowe jednostki.
System zakłada klasyfikację i dobór dostępnych na rynku produktów finansowych przez pryzmat 5 kryteriów (od najważniejszego):
· Art. 243 ufp – czy spłata danego produktu jest objęta art. 243 ustawy o finansach publicznych?
Przykładowo emisja obligacji przychodowych, zgodnie z ustawą o finansach publicznych, jest wyłączona z limitacji długu. Należy się więc zastanowić, czy dany samorząd dysponuje potencjałem, żeby takie obligacje wyemitować. Jeśli jest możliwość skorzystania z wyłączeń z limitacji długu, należy to zrobić w imię bezpieczeństwa prawnego.
· Elastyczność – jak bardzo mogę dostosować produkt do swojej sytuacji finansowej i możliwości finansowych? Czy będę mógł zmienić jego charakterystykę, jeśli sytuacja i możliwości się zmienią w przyszłości?
Sytuacja finansowa samorządów jest dynamiczna. Nie można przewidzieć wszystkiego. Można natomiast dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji prawnej i ekonomicznej. Nie wszystkie produkty finansowe są elastyczne. Przykładowo dużo łatwiej zmienić harmonogram spłaty obligacji komunalnych niż kredytu ze względu na objęcie tego ostatniego przepisami Prawa Zamówień Publicznych, które bardzo usztywniają produkt.
· Spłata – na jak długo mogę rozłożyć spłatę danego produktu finansowego?
Czas spłaty to obok potencjału finansowego podstawowa składowa zdolności kredytowej. Można zwiększyć swoją zdolność lub powiększyć bezpieczeństwo spłat poprzez rozłożenie ich na dłuższy czas.
· Cena – ile produkt kosztuje? Prowizja, marża, nakład pracy?
Cena produktu jest bardzo ważna. Ale czy kupując tańszy produkt, także finansowy, nie działamy na swoją niekorzyść? Przykładowo kredyt 5-letni zawsze będzie tańszy niż 10-letni. Ale kredyt 5-letni może spowodować problemy finansowe samorządu, niewarte uzyskanych pseudooszczędności.
· Osiągalność – czy produkt jest osiągalny (dostępny na rynku) przy kwotach jakich potrzebuję?
Niektóre produkty finansowe są skomplikowane i opłaca się je przygotować dopiero od kwot rzędu 10 mln zł. Przy małych jednostkach samorządowych, gdzie potrzeby są mniejsze, kwota taka będzie nieosiągalna.
Inżynieria finansowa daje duże możliwości bezpiecznego sfinansowania wkładów własnych. Zapewnia ona, że zadłużenie nie będzie nadmierne ani zbyt obciążające dla kolejnych budżetów. Od gotowości na nowe podejście w zakresie zarządzania finansami zależy to, ile ze środków nowej perspektywy UE uda się polskim samorządom pozyskać.
Tabela poniżej prezentuje przygotowaną na podstawie doświadczeń rynkowych aktualną klasyfikację dostępnych produktów finansowych według Optymalizatora A.E.S.C.O.™
Klasyfikacja wg Optymalizatora A.E.S.C.O. ™ | A | E | S | C | O | ||
Produkty | Dłużnik | Opis | Art. 243 | Elastyczność | Spłata | Cena | Osiągalność |
Kredyty | JST | Kredyt udzielany przez bank zgodnie z art. 89 ust.1 ufp; źródłem spłaty są przyszłe dochody JST | TAK | niska | zazwyczaj do 15, maks. 20 lat, brak karencji pow. 1 roku | niska | dostępne dla każdego JST; wymagana pozytywna opinia RIO; wymagany przetarg PZP |
Pożyczki preferencyjne | JST lub Spółka | Pożyczka udzielana przez WFOŚ / NFOŚiGW, zazwyczaj z umorzeniem części kapitału | TAK | niska | zazwyczaj do 10 lat, brak karencji | bardzo niska, możliwe umorzenie części kapitału | dostępne dla wszystkich pod warunkiem spełnienia wymogów WFOŚ/NFOŚ; wymagana pozytywna opinia RIO |
Obligacje komunalne | JST | Odpowiednik kredytu; emitowane zgodnie z art. 89 ust.1 ufp; zazwyczaj obligacje kupowane są przez banki; źródłem spłaty są przyszłe dochody JST | TAK | wysoka | zazwyczaj do 15, maks. 20 lat, możliwa karencja nawet 10 lat | niska | min. emisja 1 mln zł; wymagana pozytywna opinia RIO; brak przetargu – wyłączone z ustawy PZP |
Obligacje przychodowe | JST | Obligacje, gdzie źródłem spłaty są przychody z przedsięwzięcia, np. opłaty za wodę, przychody komercyjne, czynsze | NIE | wysoka | zazwyczaj do 15, maks. 20 lat, możliwa karencja nawet 5 lat | średnia (koszt przygotowania emisji) | min. emisja 9 mln zł; wymagana pozytywna opinia RIO; brak przetargu – wyłączone z ustawy PZP |
Wykup wierzytelności | JST | Rozłożenie zakupu inwestycyjnego na raty, zobowiązanie ujmowane jako przyszły wydatek majątkowy | NIE | niska | zazwyczaj do 10–15 lat, brak karencji; spłata przez wydatki majątkowe | niska | dostępne dla każdego JST; niewymagana opinia RIO; wymagany przetarg PZP |
PPP | Partner i JST | Partner prywatny realizuje inwestycję samorządową, JST spłaca tą inwestycję poprzez opłatę za dostępność lub inną konstrukcję | NIE | średnia | zazwyczaj do 10–15 lat, karencja kilka lat; spłata przez wydatki bieżące i majątkowe | wysoka (zysk partnera prywatnego) | dostępne dla każdego JST; wymagana opinia RIO; wymagany przetarg wg ustawy o PPP |
Obligacje spółek komunalnych | Spółka | Obligacje emitowane przez spółkę komunalną, ich spłata dokona się z przychodów uzyskiwanych z rynku lub od JST, zabezpieczeniem jest zazwyczaj umowa wsparcia (brak poręczenia) | NIE | średnia | zazwyczaj do 10–15 lat, karencja kilka lat | średnia (koszt przygotowania emisji) | min. emisja 9 mln zł; niewymagana opinia RIO; brak przetargu – wyłączone z ustawy PZP |
Inwestycja kapitałowa | Spółka | Inwestor finansowy obejmuje udziały w spółce komunalnej za gotówkę lub odkupuje udziały od samorządu; następnie wychodzi z inwestycji przez 15–20 lat | NIE | średnia | do 20 lat, możliwa karencja 3–5 lat | wysoka (koszt przygotowania transakcji) | min. inwestycja 10–15 mln zł; niewymagana opinia RIO; postępowanie wg kodeksu cywilneg |
Mariusz Gołaszewski – Prezes Zarządu Aesco Group Sp. z o.o., instytucji zajmującej się opracowywaniem rozwiązań dla JST w zakresie zarządzania finansami i zadłużeniem. Ekspert i praktyk rynku kapitałowego z ponad 15-letnim stażem, w szczególności w zakresie finansowania długu samorządowego. Prowadzi szkolenia dla skarbników i wykłady na uczelni wyższej z zarządzania finansami i długiem JST. Zrealizował dla JST i spółek komunalnych ponad 200 projektów pozyskiwania finansowania poprzez emisję obligacji, kredyty, wykupy wierzytelności i inne. Ukończył stosunki międzynarodowe w Szkole Głównej Handlowej (SGH) w Warszawie, studia podyplomowe z zakresu rachunkowości i zarządzania na SGH i z prawa podatkowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
e-mail: mariusz.golaszewski@aesco.com.pl
