Konwent Marszałków Województw odbył się 12 czerwca 2024 roku w Ogrodzieńcu. Przewodniczyło mu województwo śląskie, z nowym marszałkiem Wojciechem Saługą.
Z problemem składowania odpadów zmaga się m.in. Dariusz Pomada, wójt gminy Mykanów. Podczas konwentu tłumaczył, dlaczego jego gmina nie jest w stanie sama sobie z tym problemem poradzić: – Nasz budżet to 80 mln zł. Aby całkowicie pozbyć się składowisk w oparciu o budżet, kosztowałoby nas to jego połowę. Dla dużych miast wydatkowanie takiej kwoty to żaden kłopot, ale nas nie byłoby na to stać – mówił.
Agata Bucka-Serafin ze Śląskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach opowiadała z kolei o współpracy z organami ścigania: – W tej chwili prowadzonych jest 13 śledztw dotyczących nielegalnego składowania odpadów. Jednak nie są to sprawy łatwe, osoby parające się tym procederem często posługują się sfałszowanymi dokumentami, trudne jest też egzekwowanie kar.
Marszałkowie przyjęli stanowisko, którego adresatem jest rząd Donalda Tuska. „Wielokrotnie i konsekwentnie wzywaliśmy do podjęcia skutecznych działań zarówno na polu legislacyjnym, jak i organizacyjnym, mających na celu skuteczne przeciwdziałanie tworzeniu nielegalnych miejsc składowania odpadów niebezpiecznych. Równocześnie wskazywaliśmy konieczność stworzenia efektywnych mechanizmów usuwania tych odpadów, szczególnie w przypadku, gdy ich posiadacze nie wywiązują się z tego obowiązku. Kwestie te wymagają natychmiastowego rozwiązania. Porzucanie odpadów lub ich magazynowanie w miejscach do tego nieprzeznaczonych jest wynikiem działań przestępczych” – czytamy w stanowisku. „Marszałkowie województw nie posiadają kompetencji do walki z przestępczością, w tym także zorganizowaną. Zwracamy więc tu uwagę na konieczność podjęcia przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji działań, których celem będzie podniesienie skuteczności w wykrywaniu i stawianiu przed wymiarem sprawiedliwości osób odpowiedzialnych za tego typu praktyki. Warto rozważyć powołanie specjalnych grup śledczych i operacyjnych oraz wyposażenie ich w najnowocześniejsze narzędzia umożliwiające gromadzenie dowodów dających prokuraturze i sądom szanse na pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności”.
Marszałkowie apelują o przeanalizowanie obowiązujących przepisów, również karnych, pod kątem ich efektywności w zakresie wykrywania i eliminowania sprawców przestępstw popełnianych przeciw środowisku. Przestępstwa te narażają bowiem zdrowie i życie ludzi, a do tego generują olbrzymie koszty społeczne i gospodarcze.
Jak zaznaczono w dokumencie, Konwent Marszałków Województw RP pozytywnie ocenia zapowiadane przez Minister Klimatu i Środowiska powołanie zespołów międzyresortowych i wojewódzkich, których zadaniem będzie wypracowanie sposobów rozwiązania problemu. „Niemniej jednak podkreślamy konieczność włączenia w ich prace odpowiedniej reprezentacji samorządów terytorialnych. Doświadczenia samorządów jako podmiotów, na których spoczywa główny ciężar usuwania zmagazynowanych odpadów w ramach tzw. wykonania zastępczego, są elementem niezbędnym do opracowania skutecznych rozwiązań prawnych, finansowych i organizacyjnych. Przykładem nieefektywnego rozwiązania w tej dziedzinie jest wieloetapowa procedura wykonania zastępczego, której czas często przekracza kilkanaście miesięcy. Organ musi zebrać materiał dowodowy wystarczający do wydania stosownej decyzji, a następnie podjąć liczne działania zmierzające do egzekucji obowiązku uprzątnięcia odpadów. Wiele czynności w tej procedurze często jest bezcelowych” – piszą marszałkowie. „Aby możliwe się stało niezwłoczne wyeliminowanie zagrożenia powodowanego przez nagromadzone odpady niebezpieczne, konieczne jest dokonanie zmian w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ponadto, wobec stwierdzanej nagminnie bezskuteczności egzekucji poniesionych przez organ kosztów usuwania odpadów, konieczne wydaje się również obostrzenie przepisów, aby uchylanie się zobowiązanego od pokrycia tych kosztów było istotnie utrudnione lub przynajmniej nieopłacalne”.
Marszałkowie przypomnieli o rozważanych niegdyś propozycjach rozwiązania problemu poprzez budowę instalacji termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych.
Wskazują równocześnie na konieczność modyfikacji mechanizmu zabezpieczania roszczeń, o którym mowa w przepisach. Obecnie uzyskanie zezwolenia uwzględniającego magazynowanie odpadów, w związku ze zbieraniem ich bądź przetwarzaniem, wymaga ustanowienia zabezpieczenia roszczeń. Celem tego wymogu jest zapewnienie finansowania usunięcia i zagospodarowania odpadów w przypadku konieczności realizacji tego zadania przez właściwy organ. W praktyce jednak okazuje się, że realny koszt przetworzenia (uprzątnięcia) odpadów bywa kilkakrotnie wyższy od ustanowionego zabezpieczenia, co wynika m.in. ze stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska. Dlatego zasadne wydaje się ponowne przeanalizowanie omawianych przepisów i ich ewentualna zmiana.
Powstawaniu miejsc nielegalnego gromadzenia odpadów sprzyja też niedoskonałość nadzoru ich przepływów. Wytwórca jest bowiem zwolniony z odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami z chwilą przekazania do ostatecznego procesu odzysku lub ostatecznego procesu unieszkodliwienia. Dochodzi do sytuacji, że odpady są porzucane, a odpowiedzialnego nie udaje się zidentyfikować. Dzieje się tak z powodu możliwości powstawania łańcucha pośredników, którzy zgodnie z przepisami mogą zbierać odpady, nie posiadając odpowiedniej instalacji do ich unieszkodliwiania.
Tekst ukazał się w 13. numerze „Wspólnoty”
fot. Pixabay
