Prezydent miasta ogłosił otwarty konkurs na powierzenie organizacjom pozarządowym prowadzenia na terenie miasta punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. Był on powiązany z przyznaniem dotacji ze środków publicznych – jako zadanie publiczne zlecone przez administrację rządową.
Fundacja złożyła ofertę konkursową, jednak prezydent nie rozstrzygnął ofert i nie dokonał w tym zakresie żadnej czynności kończącej procedurę konkursową. Fundacja wniosła skargę na brak rozstrzygnięcia (bezczynność organu) do WSA, która została odrzucona. Rozstrzygnięcie to zostało podtrzymane przez NSA. W ocenie sądów administracyjnych obu instancji, żądanie fundacji nie miało charakteru administracyjno-prawnego, a sprawa nie podlegała kontroli sądowo-administracyjnej.
W niniejszej sprawie fundacja (dalej: skarżąca) przedstawiła w Trybunale Konstytucyjnym problem niemożności poddania kontroli sądowo-administracyjnej braku rozstrzygnięcia w omawianej sprawie przez organ władzy publicznej. Jej zdaniem, postępowanie konkursowe prowadzone przez organ jest postępowaniem z zakresu administracji publicznej, zatem rozstrzygnięcie albo jego brak powinno podlegać kontroli sądu administracyjnego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wszczęcie, przeprowadzenie oraz rozstrzygnięcie otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego, o którym mowa w art. 13 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, niewątpliwie stanowi przejaw władczego działania organów władzy publicznej. Końcowy wynik postępowania konkursowego (tj. wybranie konkretnej oferty, niedokonanie wyboru, unieważnienie konkursu) jednostronnie kształtuje sytuację prawną oferentów. Okoliczność, że samo postępowanie konkursowe jest prowadzone na podstawie przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a nie przepisów ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: kpa), nie odbiera aktom wydanym w przedmiocie rozstrzygnięcia konkursu charakteru rozstrzygnięcia organów administracji publicznej w rozumieniu art. 184 zdanie pierwsze Konstytucji RP. Nie sposób bowiem nie zauważyć, że treść przedmiotowych aktów jest adresowana do oferentów. Akty te, wydane w następstwie przeprowadzenia konkursu, nie mają charakteru aktów wydawanych w sferze wewnętrznej administracji. Już sama redakcja art. 3 §2 pkt 4 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa) świadczy o tym, że ustawodawca dążył do objęcia kognicją sądów administracyjnych jak najszerszej kategorii aktów i czynności z zakresu administracji publicznej. Procedura wprowadzona w art. 3 §2 pkt 4 ppsa ma na celu ochronę praworządności, a środek prawny w postaci skargi do sądu administracyjnego jest jednym z instrumentów gwarantujących jej ochronę. Rozstrzygnięcia konkursów, o których mowa w art. 13 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, stanowią akty przesądzające w sposób władczy kwestię rozdysponowania środków publicznych na realizację zadań zleconych, zatem nie są to akty (zdarzenia) prawnie irrelewantne. Przeciwnie – dotyczą sfery finansów publicznych (a więc gospodarowania środkami finansowymi, których źródłem są w szczególności podatki i inne daniny publiczne). Po stronie oferentów tworzą zatem prawo do skutecznego domagania się (z prawem do sądu włącznie), aby właściwe organy władzy publicznej przeprowadzające postępowanie konkursowe działały zgodnie z prawem.Trybunał wyjaśnił przy tym, że dla wykładni art. 184 Konstytucji (zwłaszcza w zestawieniu z art. 45 ust. 1) nie może mieć przesądzającego znaczenia siatka pojęciowa prawa administracyjnego ani ustawowy sposób określenia kompetencji sądów administracyjnych – w szczególności art. 3–5 ppsa, choć przepisy te służą doprecyzowaniu i uszczegółowieniu regulacji konstytucyjnej. Działalnością administracji publicznej w rozumieniu konstytucyjnym jest działalność organów należących do władzy wykonawczej (organów administracji rządowej, państwowej nierządowej i samorządowej), jak i działalność wszelkich podmiotów (organów władzy oraz innych uprawnionych podmiotów) polegająca na wydawaniu rozstrzygnięć indywidualnych, kształtujących w sposób jednostronny i władczy sytuację prawną jednostek (ich prawa lub obowiązki). Pojęcie „działalność administracji publicznej” obejmuje różne formy sprawowania władzy publicznej, a więc przede wszystkim akty stosowania prawa (w szczególności akty indywidualne i konkretne), akty stanowienia prawa (akty normatywne o randze rozporządzeń, aktów prawa miejscowego czy aktów prawa wewnętrznego), a także inne akty lub czynności niebędące aktami stosowania ani stanowienia prawa, jeżeli kształtują prawa lub obowiązki jednostek.
Ponadto Trybunał stwierdził, że postępowanie konkursowe, o którym mowa w art. 13 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ma charakter „sprawy” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Tym samym interpretacja (wykładnia) art. 3 §2 pkt 4 ppsa wyłączająca kontrolę rozstrzygnięć organów administracji publicznej, wydanych w następstwie przeprowadzenia konkursu, sprawowaną przez niezależny sąd administracyjny, podważa konstytucyjne prawo do sądu. To zaś implikuje niezgodność z rzeczonym prawem takiej interpretacji art. 3 §2 pkt 8 ppsa, która wyklucza wniesienie przez oferenta skargi na bezczynność organu, który po ogłoszeniu konkursu zaniechał przepisanych prawem dalszych czynności w tej materii. Podstawowym prawem jednostki jest bowiem możliwość weryfikacji wydanych wobec niej aktów i czynności lub zaniechań organów administracji publicznej (bez względu na ich rodzaj) przez podmiot niezwiązany z nimi strukturalnie (organizacyjnie), którym jest sąd administracyjny.
Wyrok TK z 15 grudnia 2020 r., sygn. SK 12/20
