Zarząd ZMP omówił dwa pilne bieżące problemy: stan finansów miast – w kontekście nowego, rządowego projektu zmian w podatku PIT – oraz sytuację miast w warunkach rosnącego zagrożenia epidemicznego.
Zarząd negatywnie ocenił przebieg spotkania zespołu roboczego Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, podczas którego strona rządowa – manipulując danymi – twierdziła uporczywie, że sytuacja finansowa JST jest bardzo dobra, a tezę argumentowała danymi dotyczącymi dochodów JST z lat ubiegłych. Nie tylko nie uwzględniono w pełni danych za I półrocze br., ale całkowicie pominięto szybki wzrost kosztów realizacji zadań samorządów, a w ślad za tym znacznie szybszy niż zwiększenie dochodów wzrost wydatków bieżących JST w ostatnich 5 latach. Warto zauważyć, że tymi samymi, powierzchownymi i nieprawdziwymi argumentami posługiwał się premier podczas spotkania online z prezydentami miast, jak również na fakt, że są one bezrefleksyjnie powtarzane przez polityków opcji rządzącej podczas prac legislacyjnych.
Członkowie zarządu ZMP uwazają, że trzeba podjąć konsekwentne działania zmierzające do zmiany tego podejścia rządzących. Argumenty związku trafiają do mediów, jednak ma to miejsce incydentalnie, w chwilach nasilenia konfliktu na linii rząd – samorząd (np. wiosenna akcja listów i konferencji prasowych na temat spadku nadwyżki budżetowej i koniecznej rezygnacji z części inwestycji; kontrspot telewizyjny w odpowiedzi na spot KPRM).
30 września trafił do Sejmu kolejny rządowy projekt zmian w systemie podatku PIT (druk 642), który tym razem powoduje – inaczej niż dotąd – nowe ubytki w budżetach samorządowych z jednoczesnym wzrostem dochodów budżetu państwa. Trzeba więc mówić o równoważeniu budżetu centralnego kosztem budżetów JST. Projekt ten przelał szalę goryczy, stąd apel do miast o podjęcie akcji informacyjnej, adresowanej do Waszych posłów i do mediów lokalnych.
Zarząd postanowił podjąć szereg działań, które mogą być skuteczne tylko pod warunkiem aktywnego i konsekwentnego włączenia się do nich burmistrzów i prezydentów, rad miast i mediów lokalnych. Są wśród nich:
- akcja informacyjna, skierowana do posłów i mediów lokalnych, wskazująca, ile wyniosą i jakie skutki spowodują ubytki w dochodach własnych miast, spowodowane zmianami w ustawach od lipca 2019 r. (z jakich konkretnych inwestycji i działań będzie zmuszone zrezygnować każde z miast w przyszłorocznym budżecie); będzie ona przeprowadzona w ciągu najbliższych dwóch tygodni (wzór wyślemy mailem);
- w przypadku uchwalenia tej ustawy przez Sejm – wniosek do Senatu z projektem poprawek;
- w przypadku odrzucenia przez Sejm poprawek Senatu – wniosek do Prezydenta RP o odmowę podpisania ustawy;
- w przypadku wejścia w życie ustawy – wniosek do TK, obejmujący wszystkie, spowodowane zmianami w ustawach i niezrekompensowane ubytki w dochodach własnych JST, złożony przez uprawnione podmioty, wsparty uchwałami rad miast i gmin; jednoczesny wniosek do Rady Europy, w związku z wielokrotnym złamaniem przez władze RP art. 9 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.
Niezależnie od tego zarząd rozważy przygotowanie kolejnego obywatelskiego projektu ustawy, zwiększającego odpowiednio udziały JST w podatkach PIT i CIT (rekompensata ubytków). Alternatywą może być projekt senacki, poparty uchwałami rad miast, gmin, powiatów i sejmików województw. W obu przypadkach warunkiem powodzenia będzie szeroki udział samorządowców w tych działaniach.
Zarząd ZMP – na podstawie informacji przekazanej przez uczestniczących w spotkaniu prezydentów miast – negatywnie ocenił przebieg spotkania z Prezesem Rady Ministrów RP w sprawie szybkiego wzrostu dynamiki zachorowań na SARS-CoV-2. Strona rządowa nie przedstawiła żadnych konkretnych propozycji ani informacji, które mogłyby stać się przedmiotem konsultacji z samorządami. W poczynaniach rządu nadal widoczny jest brak strategii i doraźność podejmowanych działań. W tek sytuacji w pełni aktualny pozostaje ubiegłotygodniowy apel Zarządu ZMP o odpowiedzialne traktowanie polskiego społeczeństwa podczas pandemii (zał. 2)
Apel ZMP do prezydentów i burmistrzów
„Od lipca 2019 r. rządząca większość dokonuje systematycznego osłabienia finansów samorządowych, bez żadnych rekompensat i bez zmniejszenia nałożonych obowiązków, to znaczy w sposób niezgodny z art. 167 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który gwarantuje adekwatność zasilania finansowego do zakresu nałożonych zadań.
Odbywa się to przy ustawicznym przypominaniu o wzroście dochodów JST, który miał miejsce w latach 2016-2019, z jednoczesnym uporczywym ignorowaniem zmian, jakie w tym samym czasie nastąpiły po stronie wydatków samorządowych.
Wzrost dochodów w tych latach – będący wynikiem partycypacji samorządów w koniunkturze gospodarczej – rzeczywiście nastąpił, ale był NIŻSZY niż wzrost wydatków bieżących, który jest rezultatem wzrostu kosztów pracy, cen energii, usług i materiałów oraz zakresu zadań.
Jednocześnie w tych samych latach nastąpiło radykalne zwiększenie dysproporcji między wielkością części oświatowej subwencji ogólnej a wydatkami bieżącymi oświaty, w których same tylko pensje nauczycielskie rosły w każdym kolejnym roku szybciej niż subwencja. W dwukrotnej już debacie na ten temat posługiwano się wytworzonym stereotypem o rzekomej dobrej sytuacji finansów JST, która – zdaniem ministra edukacji – usprawiedliwia realnie malejącą subwencję oświatową.
Dodatkowo w toczącej się dyskusji o finansach samorządowych strona rządowa, szukając coraz to nowych argumentów mających usprawiedliwić obserwowane trendy, wskazywała, że korzystne dla obywateli zmiany w podatku PIT w równym stopniu dotykają obie części finansów publicznych: rządową i samorządową. Zapominano tylko o tym, że rząd rekompensuje sobie ubytki wzrostem akcyzy i innych podatków, czego samorząd uczynić nie może.
Pod koniec września br. doszło jednak do eskalacji napięcia w sferze finansów samorządowych, bowiem skierowany do sejmu 30 września rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (druk 642), którego pierwsze czytanie odbyło się w dniu dzisiejszym, powoduje negatywne skutki finansowe już tylko w podsektorze samorządowym, w wymiarze niemal 1,5 mld zł rocznie.
Dlatego apelujemy do wszystkich Państwa o skierowanie na ręce Waszych posłów i senatorów wystąpień z żądaniem rekompensaty wprowadzanych w wyniku zmian ustawowych ubytków w dochodach własnych JST. Prosimy, byście Państwo uczulili Waszych parlamentarzystów na pogarszające się finanse Waszych miast. Wykażcie za pomocą konkretnych liczb, jak spadają Wasze dochody własne, jak maleje w stosunku do wydatków kwota subwencji szkolnej oraz z czego będziecie musieli zrezygnować, jeśli nie dojdzie do poprawy naszej sytuacji.
Z wyrazami szacunku
Zygmunt Frankiewicz, prezes Związku Miast Polskich”.
