W tegorocznym rankingu zdecydowanie wybijają się dwie tendencje. Po pierwsze jest to rekordowy rok województw. Poziom inwestycji w samorządach wojewódzkich po raz pierwszy przekroczył 7 miliardów złotych. Jak napisał w swoim artykule prof. Paweł Swianiewicz trajektoria zmian wydatków majątkowych samorządów jest ściśle powiązana z absorpcją środków z programów operacyjnych finansowanych przez fundusze strukturalne i fundusz spójności. – Można się domyślać, że i w tym przypadku znaczenie miały zmiany zasad przyznawania tych środków. Wzrost znaczenia inwestycji wojewódzkich współgra z narastającą tendencją do koncentracji środków unijnych na dużych projektach inwestycyjnych – pisze profesor.
Druga warta zauważenia tendencja? Miasta inwestują coraz więcej przez spółki. Od wielu lat przy okazji rankingu inwestycyjnego staramy się także zbierać dane o inwestycjach realizowanych samodzielnie przez spółki komunalne. Po raz drugi naszą ankietę w tej sprawie rozesłaliśmy nie tylko do miast na prawach powiatu (gdzie spółek jest najwięcej, są najbardziej samodzielne i dysponują największymi środkami), ale także do wszystkich miast powiatowych. Na nasze zapytanie odpowiedziały tym razem prawie wszystkie miasta na prawach powiatu (64 na 66) oraz 95 miast powiatowych. Odpowiedzi z miast na prawach powiatu mieliśmy więc minimalnie więcej niż rok temu (wtedy 63), a z miast powiatowych trochę mniej (wtedy 105).
Skala inwestycji prowadzonych przez spółki jest w miastach powiatowych mniejsza niż w miastach na prawach powiatu. Ale i tu znaleźć możemy takie, w których inwestycje spółek to bardzo znaczący element publicznej działalności inwestycyjnej. W tabeli znajdziemy 20 miast, w których przeciętne wydatki inwestycyjne spółek w ciągu ostatnich trzech lat przekraczały 400 zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W sześciu wydatki spółek stanowiły ponad trzy czwarte wszystkich odnotowanych inwestycji w infrastrukturę techniczną. Rekordzistami są Mikołów i Oława. Wśród miast wojewódzkich wyróżniają się Gorzów Wielkopolski (ponad 70 proc. inwestycji to wydatki spółek), Opole (ponad 60 proc.) i Kraków (56 proc.).
Miasta z najwyższymi wydatkami inwestycyjnymi spółek komunalnych
| Przeciętne wydatki inwestycyjne spółek komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca | Wydatki inwestycyjne spółek jako procent całości wydatków inwestycyjnych miasta |
Mikołów | 1768 | 84,2 |
Oława | 904 | 85,4 |
Rawa Mazowiecka | 859 | 77,9 |
Rypin | 783 | 82,1 |
Łańcut | 698 | 73,5 |
Nowy Sącz | 681 | 71,5 |
Krosno | 666 | 36,3 |
Poznań | 646 | 49,1 |
Opole | 599 | 61,1 |
Białystok | 576 | 39,7 |
Warszawa | 543 | 34,9 |
Skarżysko-Kamienna | 538 | 65,4 |
Węgrów | 533 | 62,9 |
Sochaczew | 523 | 80,1 |
Kraków | 477 | 56,0 |
Toruń | 471 | 23,9 |
Żory | 455 | 66,4 |
Tomaszów Mazowiecki | 417 | 57,0 |
Gorzów Wlkp. | 408 | 76,8 |
Metoda rankingu (fragment tekstu prof. Pawła Swianiewicza)
Metoda obliczania wskaźników rankingu inwestycyjnego jest od lat taka sama, ale warto przypomnieć najważniejsze elementy. Pod uwagę bierzemy nie wszystkie inwestycje samorządowe, a tylko te na rozwój infrastruktury technicznej.
Inwestycje samorządowe w infrastrukturę techniczną koncentrują się w trzech działach:
– transport (przede wszystkim remonty i budowa dróg administrowanych przez samorządy, ale także tabor związany z lokalnym transportem zbiorowym),
– gospodarka komunalna (sieci wodociągowe i kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków, wysypiska śmieci, oświetlenie ulic itp.); do tej branży obok działów klasyfikacji budżetowej: „gospodarka komunalna” oraz „zaopatrzenie w energię elektryczną gaz i wodę”, zaliczamy też wydatki na infrastrukturę wiejską, klasyfikowane zazwyczaj w dziale „rolnictwo”,
– gospodarka mieszkaniowa.
Przy takiej definicji uwzględniamy około dwóch trzecich wszystkich inwestycji samorządowych. Bierzemy pod uwagę wydatki wyrażone w cenach stałych z 2014 roku w przeliczeniu na jednego mieszkańca, liczone jako średnia z ostatnich trzech lat (tym razem brane są pod uwagę lata 2012–2014). Zestawienie wszystkich wydatków inwestycyjnych uzupełniamy zestawieniem wydatków sfinansowanych ze środków własnych – to znaczy bez otrzymanych dotacji. Jak już wspominaliśmy, drugą wprowadzoną 9 lat temu innowacją jest próba oszacowania tych wydatków inwestycyjnych samorządów, które nie znajdują odzwierciedlenia w budżecie. Dane ograniczające się do tych pochodzących ze sprawozdań z wykonania budżetów JST są bowiem niepełne.
Zniekształcenie wynika z nieuwzględnienia wydatków stanowiących de facto o wysiłku samorządu, a finansowanych ze środków własnych spółek komunalnych i z przychodów lokalnych funduszy celowych (sporadycznie własne środki przeznaczają na inwestycje – bez pośrednictwa budżetu miasta – komunalne zakłady budżetowe). W efekcie zdarza się, że pozycja miasta w rankingu zależy od formy organizacyjno-prawnej wykonywania niektórych zadań, przy czym w prezentowanych zestawieniach preferowane są te miasta, które utrzymują liczne zakłady budżetowe, a nie spółki. Zdarzało się, że skarbnicy czy burmistrzowie niektórych miast zwracali mi uwagę, że w ich odczuciu pozycja ich miasta została zaniżona właśnie ze względu na fragmentaryczność danych, które zostały wzięte pod uwagę.
Staramy się skalę tego błędu ograniczyć. Wychodząc z założenia, że zniekształcenie wyników jest zazwyczaj szczególnie istotne w dużych miastach, od dziewięciu lat rozsyłamy do wszystkich miast na prawach powiatu ankietę prosząc o podanie informacji o wielkości inwestycji finansowanych przez spółki, lokalne fundusze i zakłady budżetowe. Począwszy od ubiegłego roku ankietę zdecydowaliśmy się rozszerzyć na wszystkie miasta powiatowe.
Cały ranking do pobrania:Wydatki na infrastrukturę
Na zdjęciach lotnisko w Szymanach (zdjęcie UM woj. Warmińsko-Mazurskiego) oraz dworzec PKS w Krynicy Morskiej (zdjęcie UM Krynica Morska)