Radny wykorzystujący mienie gminy traci mandat

Trzy miesiące od dnia złożenia ślubowania ma radny na zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy. „Wykorzystywanie” odnosi się do wszystkich przypadków korzystania z mienia komunalnego gminy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, bez względu na to, czy ma ono podstawę prawną, jest stałe bądź jednorazowe, wreszcie odpłatne czy nieodpłatne.

Radny przez cztery miesiące po objęciu mandatu prowadził sklep na gruncie wydzierżawionym od gminy na cały 2024 rok. Umowy dzierżawy nie rozwiązał po objęciu mandatu. Nieruchomość stanowiła mienie komunalne gminy, o którym mowa w art. 24f ust. 1 usg (szerzej o pojęciu mienia komunalnego – zob. wyrok WSA w Lublinie z 11 kwietnia 2024 r., III SA/Lu 42/24 i cytowane tam orzecznictwo).

Wojewoda o zaistniałej sytuacji powiadomił radę gminy, w związku z czym organ podjął uchwałę stwierdzającą wygaśnięcie mandatu radnego z powodu naruszenia zakazu łączenia mandatu radnego z prowadzeniem działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy.

Sprawa trafiła do sądu w związku ze skargą byłego już radnego na podjętą uchwałę. Podniósł on, że po złożeniu ślubowania faktycznie zaprzestał wykonywania działalności, a przez kolejne miesiące prowadził jedynie aktywność wynikającą z zawartych umów. Dodał, że czwarty miesiąc był miesiącem „organizacyjnym” zmierzającym do zakończenia prowadzenia działalności.

Z tłumaczeniem skarżącego nie zgodził się sąd. Wskazał, że przepis art. 24f ust. 1a usg daje radnemu, który przed objęciem mandatu prowadził działalność z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, trzy miesiące na definitywną likwidację działalności (wycofanie się z niej, gdy była prowadzona wspólnie), względnie doprowadzenie do stanu, w którym ta działalność nie jest już wykonywana z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy. Ustawodawca dał zatem odpowiedni czas na podjęcie działań faktycznych i prawnych zmierzających do uniknięcia konsekwencji naruszenia zakazu.

Sąd nie podzielił również opinii byłego radnego, że miesiąc „organizacyjny”, przeznaczony na zakończenie spraw formalnych (m.in wygaśnięcie zawartych umów handlowych), nie powinien się wliczać do trzymiesięcznego terminu z art. 24f ust. 1a usg. Idąc tym tokiem myślenia można by dowolnie przedłużać termin ustawowy, tłumacząc to zawartymi kontraktami czy też ilością spraw, które pozostały jeszcze do domknięcia. Zaakceptowanie takiego poglądu mogłoby prowadzić do nadużyć oraz nie znajduje oparcia w treści art. 24f ust. 1a usg. Skarżący, obejmując mandat radnego, powinien liczyć się ze skutkami finansowymi związanymi z obowiązkiem zakończenia działalności w terminie trzech miesięcy od dnia ślubowania, w tym koniecznością zmiany lub rozwiązania zawartych umów. Należy przy tym pamiętać, że termin trzymiesięczny jest terminem zawitym prawa materialnego, którego przekroczenie powoduje wygaśnięcie mandatu (zob. S. Płażek, komentarz do art. 24f (w:) „Ustawa o samorządzie gminnym”, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2022).

Sąd wyjaśnił ponadto, że zakaz zawarty w art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym służy wyeliminowaniu sytuacji, gdy radny przez wykorzystywanie swojej funkcji uzyskiwałby nieuprawnione korzyści dla siebie lub bliskich. Pełni on także istotną funkcję gwarancyjną wykonywania mandatu radnego w interesie gminnej wspólnoty samorządowej. Interes publiczny, którego realizacji służą antykorupcyjne normy art. 24f ust. 1 usg, polega na „zapobieżeniu angażowania się osób publicznych w sytuacje i uwikłania mogące nie tylko poddawać w wątpliwość ich osobistą bezstronność czy uczciwość, ale także podważać autorytet organów państwa oraz osłabiać zaufanie wyborców i opinii publicznej do ich prawidłowego funkcjonowania” (uchwała Trybunału Konstytucyjnego z 13 kwietnia 1994 r., sygn. akt W 2/94). Z tego względu wszelkie wątpliwości związane z interpretacją normy art. 24f ust. 1 nie powinny prowadzić do obejścia ratio legis i wykonywania działalności niezgodnej ze standardami uczciwego sprawowania mandatu radnego.

Sąd zauważył też, że norma art. 24f ust. 1 nie ogranicza zakazu do „własności” ani do „zarządzania” mieniem komunalnym, lecz używa znacznie pojemniejszego określenia: „wykorzystanie mienia”. W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntował się pogląd, że sformułowanie „wykorzystywanie” odnosi się do wszystkich przypadków korzystania z mienia komunalnego gminy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, bez względu na to, czy wykorzystanie to ma podstawę prawną czy jest stałe bądź jednorazowe, wreszcie czy jest odpłatne czy też nieodpłatne (por. np. wyrok NSA z dnia 5 listopada 2010 r., sygn. II OSK 1714/10, LEX nr 746748). Nie jest też istotne, czy radny prowadzący działalność gospodarczą jako jedyny korzysta z mienia komunalnego, czy też korzystają z niego także inne osoby. Wykorzystanie mienia komunalnego jest wystarczającą przesłanką do wygaśnięcia mandatu i nie ma znaczenia, czy przy wykorzystaniu tego mienia komunalnego radny odniósł korzyści, czy też nie. Przepis art. 24f ust. 1 nie uzależnia bowiem wygaśnięcia mandatu od osiągnięcia zysku z korzystania z mienia komunalnego, lecz rozstrzygający jest sam fakt korzystania z tego mienia (por. wyrok NSA z 8 listopada 2017 r., sygn. akt II OSK 2147/17 oraz cyt. tam wyrok NSA z 1 lipca 2010 r., sygn. akt II OSK 921/10 – wszystkie przytoczone orzeczenia dostępne są w bazie CBOSA: orzeczenia.nsa.gov.pl).

 

Wyrok WSA w Białymstoku z 7 listopada 2024 r., sygn. akt II SA/Bk 561/24

Aby zapewnić prawidłowe działanie i wygląd niniejszego serwisu oraz aby go stale ulepszać, stosujemy takie technologie jak pliki cookie oraz usługi firm Adobe oraz Google. Ponieważ cenimy Twoją prywatność, prosimy o zgodę na wykorzystanie tych technologii.

Zgoda na wszystkie
Zgoda na wybrane