W ramach swojej kompetencji, wynikającej z art. 7 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku na terenie gminy (dalej: ucpg), rada gminy na zasadzie lex specialis może określić wymogi dotyczące cech i właściwości terenu grzebowiska dla zwierząt, jego ukształtowania, odległości grzebowiska bądź spalarni od zabudowań mieszkaniowych, zakładów produkujących żywność itd. Korzystając z tego uprawnienia rada miasta podjęła uchwałę w sprawie: wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części. W ust. 1 pkt 6 załącznika nr 3 do uchwały postanowiono, że grzebowisko lub spalarnia zwłok zwierzęcych i ich części może być zlokalizowana w odległości 500 m od budynków mieszkalnych (mierzonej jako najkrótszy odcinek od granicy terenu rzeczywiście zajętego pod prowadzenie przedmiotowej działalności). Zapis ten do sądu zaskarżyli przedsiębiorcy. Sąd rozpoznając sprawę wyjaśnił, że z protokołu posiedzenia rady, a przede wszystkim z uzasadnienia do zaskarżonej uchwały wynikało, że celem wprowadzenia wymogu zachowania odległości 500 m grzebowiska lub spalarni zwłok zwierzęcych i ich części od budynków mieszkalnych było zapewnienie ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. W ocenie rady, działalność polegająca na prowadzeniu takiej spalarni może powodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a także środowiska i przyrody, w szczególności w przypadku awarii lub nieprawidłowego jej działania. Zatem – jak wskazała rada – ważny interes publiczny polegający na ochronie wartości ustawowo chronionych, jak życie i zdrowie ludzkie i ochrona środowiska i przyrody, zapobieganie lokalnym konfliktom na tle prowadzenia grzebowiska i spalarni oraz potencjalnym uciążliwościom, które niesie ze sobą funkcjonowanie grzebowiska i spalarni, uzasadniały wprowadzenie wymogu odległości.
Sąd wskazał, że zgodnie z art. 3 pkt 39 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (DzU z 2024 r. poz. 54; dalej: poś) przez środowisko rozumie się ogół elementów przyrodniczych, w tym przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami. Stosownie do art. 3 pkt 11 poś przez oddziaływanie na środowisko rozumie się również oddziaływanie na zdrowie ludzi.
Przy ocenie, czy dane przedsięwzięcie może niekorzystnie oddziaływać na środowisko naturalne, rozstrzygające znaczenie ma to, czy ma ono status przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DzU z 2024 r. poz. 1112, dalej: ustawa środowiskowa). Przepisy ustawy środowiskowej wyodrębniły dwa rodzaje takich przedsięwzięć – mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
W wydanym na podstawie art. 60 ustawy środowiskowej rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (DzU z 2019 r. poz. 1839, z późn. zm.), a więc także na zdrowie ludzi, spalarni zwłok zwierzęcych i ich części nie ujęto jako przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (jedynie grzebowiska zwłok zwierzęcych ujęto w ten sposób – § 3 pkt 76 rozporządzenia). W konsekwencji budowa spalarni zwłok zwierzęcych i ich części nie wymaga uzyskania decyzji środowiskowej (art. 71 ust. 2 ustawy środowiskowej). Zatem – w ocenie sądu – funkcjonowanie spalarni zwłok zwierzęcych jest przedsięwzięciem o zdecydowanie ograniczonym, w pełni przewidywalnym wpływie na środowisko. Tym samym nałożenie w zaskarżonej uchwale wymogu zachowania odległości 500 m od budynków mieszkalnych jest nie tyle arbitralne, co zbyt dalece idące, nieracjonalne i nie do pogodzenia z zasadami konstytucyjnymi – zwłaszcza z zasadą zaufania obywatela do państwa i prawa wynikającą z zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP), zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), a także zasadą wolności gospodarczej (art. 20 i 22 Konstytucji RP).
Dlatego sąd stwierdził, że zaskarżony przepis uchwały, wprowadzający wymóg zachowania odległości grzebowiska lub spalarni zwłok zwierzęcych od zabudowań mieszkalnych w wymiarze 500 m, wydany został z istotnym naruszeniem art. 7 ust. 3 ucpg.
Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 3 października 2024 r. sygn. akt II SA/Go 432/24
