Prezydent miasta wydał zarządzenie w sprawie powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej. Podstawę prawną zarządzenia stanowił art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Skargę na zarządzenie wniósł do WSA wojewoda łódzki, który stwierdził naruszenie art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym przez przyjęcie, że prezydent posiada kompetencje do „powierzania pełnienia obowiązków” dyrektora placówki w sytuacji, gdy przepis ten przyznaje mu prawo do zatrudniania i zwalniania kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Sąd przyznał rację wojewodzie i unieważnił zarządzenie. Wyjaśnił, że zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 5 usg do zadań wójta należy w szczególności zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wskazana norma ma charakter przepisu ustrojowego, określającego wykonawczy charakter zadań i kompetencji wójta oraz wskazującego formy ich realizacji, m.in. poprzez zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Stosownie do treści art. 93 ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. DzU z 2022 r. poz. 447, z późn. zm.) placówkę opiekuńczo-wychowawczą prowadzi powiat lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania na podstawie art. 190. Miasto, którego prezydent wydał sporne zarządzenie, jest miastem na prawach powiatu. Zgodnie zatem z postanowieniami art. 92 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. DzU z 2022 r. poz. 1526; dalej: usp) miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie. W myśl art. 92 ust. 1 usp funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:
- rada miasta;
- prezydent miasta.
Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru, określa ustawa o samorządzie gminnym (art. 92 ust. 3 usp). Oznacza to, że w przypadku wykonywania zadań przypisanych przez ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej miasto na prawach powiatu, które jest gminą, wykonuje zadania na podstawie i w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym.
Stosownie do treści art. 97 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej placówką opiekuńczo-wychowawczą kieruje dyrektor. Rację ma wojewoda, że ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie przewiduje instytucji „powierzenia pełnienia obowiązków” dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej. W treści tej ustawy nie ma też odesłania do przepisów ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – w wersji obowiązującej na dzień podjęcia zaskarżonej uchwały (DzU z 2019 r. poz. 1282, z późn. zm.; dalej: ups), zwanej też pragmatyką samorządową, w której przewidziana została instytucja powierzenia wykonywania innej pracy. Zgodnie bowiem z art. 21 ups, jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć, na okres do 3 miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. W okresie tym przysługuje pracownikowi wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego. Wynika z tego jednak, że czasowe powierzenie innej pracy pracownikowi samorządowemu, niż przewidziana w umowie o pracę danego pracownika, uzależnione jest od jednoczesnego spełnienia szeregu przesłanek. Przede wszystkim powierzenie musi być uzasadnione potrzebami jednostki, w której zatrudniony jest pracownik (potrzebami pracodawcy). Po drugie, okres wykonywania pracy innej niż przewidziana w umowie o pracę nie może przekroczyć 3 miesięcy w roku kalendarzowym. Ponadto, fakt powierzenia nie może skutkować obniżeniem wynagrodzenia. W końcu, powierzona praca musi być zgodna z kwalifikacjami pracownika. Sytuacja ta może mieć zatem zastosowanie jedynie do powierzenia pełnienia obowiązków na rzecz osoby będącej pracownikiem danej jednostki organizacyjnej.
Sąd uznał, że powierzenie pracownikowi przez prezydenta miasta pełnienia obowiązków dyrektora placówki było niedopuszczalne. Powierzenie pełnienia obowiązków kierownika jednostki organizacyjnej musi bowiem wynikać wprost z przepisów powszechnie obowiązujących. Mimo praktyki w administracji publicznej „powierzania pełnienia obowiązków”, instytucja ta nie znajduje oparcia w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Nie przewiduje jej również wskazany jako podstawa podjętego zarządzenia przepis art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym oraz inne przepisy, w tym ustawa o pracownikach samorządowych.
Obowiązek przeprowadzenia naboru na stanowisko dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej ma charakter bezwzględny i ustawa nie przewiduje tu żadnych wyjątków. W świetle tego, prezydent nie był uprawniony do powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora placówki bez ogłoszenia konkursu. A zatem prawidłowo organ nadzoru uznał, że doszło do istotnego naruszenia prawa.
