Prawo takie może również przysługiwać pracownikom zatrudnionym w podmiotach prywatnych, w których pracodawca ustanowił nagrody jubileuszowe i zasady ich przyznawania w wewnętrznych źródłach prawa pracy.
NAGRODA JUBILEUSZOWA JAKO OBLIGATORYJNE ŚWIADCZENIE ZWIĄZANE ZE STOSUNKIEM PRACY PRACOWNIKA SAMORZĄDOWEGO
Ustawa o pracownikach samorządowych i przepisy wykonawcze do tej ustawy zawierają samodzielne regulacje w zakresie nagród jubileuszowych dla pracowników samorządowych. Nagroda jubileuszowa jest świadczeniem związanym ze stosunkiem pracy każdego pracownika samorządowego (artykuł 36 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 1282, dalej – „u.p.s.”), bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, wybór, powołanie). Pracownik samorządowy nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w przypadku spełnienia kryteriów niezbędnych do jej uzyskania. Kryterium warunkującym nabycie prawa do nagrody jubileuszowej jest osiągnięcie przez pracownika odpowiedniego stażu pracy.
Charakter prawny nagrody jubileuszowej nie jest jednoznaczny. Przeważają jednak poglądy, że charakter nagrody jubileuszowej, pomimo nazwy, jest zbliżony bardziej do premii. Nagroda jubileuszowa jest obligatoryjnym świadczeniem związanym ze stosunkiem pracy. Pracownik samorządowy, który spełnia warunki do jej przyznania, ma roszczenie o nagrodę, którego może dochodzić przed sądem pracy. Pracodawca nie ma prawa odmowy jej przyznania, jeżeli zachodzą wszystkie przesłanki jej przyznania. Nagroda jubileuszowa pracownika samorządowego ma więc charakter świadczenia roszczeniowego, a podstawą jej wypłaty jest fakt posiadania określonego przepisami stażu pracy.
PRZESŁANKI PRZYZNANIA I WYSOKOŚĆ NAGRODY JUBILEUSZOWEJ
Nagroda jubileuszowa przysługuje po raz pierwszy po 20 latach pracy, z częstotliwością nabywania prawa do następnych nagród po upływie kolejnych pięcioletnich okresów. Jej wysokość wzrasta więc ze zwiększaniem się stażu pracy.
Zgodnie z pragmatyką samorządową, nagroda jubileuszowa przysługuje w wysokości: 75% wynagrodzenia miesięcznego – po 20 latach pracy; 100% wynagrodzenia miesięcznego – po 25 latach pracy; 150% wynagrodzenia miesięcznego – po 30 latach pracy; 200% wynagrodzenia miesięcznego – po 35 latach pracy; 300% wynagrodzenia miesięcznego – po 40 latach pracy; 400% wynagrodzenia miesięcznego – po 45 latach pracy.
Do okresów pracy uprawniających do nagrody wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia (nie tylko w sferze budżetowej) oraz inne okresy, które z mocy odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
W praktyce, ustalając staż pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia, które zostały zakończone i potwierdzone świadectwem pracy (o ile się nie dublują, albo tylko w tej części w której się nie dublują), a także odpowiednio udokumentowane inne okresy zliczane (np. pozostawanie w ewidencji urzędu pracy z prawem do zasiłku lub stypendium).
Nagroda jubileuszowa jest przyznawana ze względu na określony staż pracy. Przy czym chodzi tu nie tyle o faktyczne wykonywanie pracy, a o fakt pozostawania w zatrudnieniu. Okres niepłatnej, usprawiedliwionej nieobecności należy więc zaliczyć do okresu, od którego zależy prawo do nagrody jubileuszowej, ponieważ nieobecności pracownika, zarówno usprawiedliwione, jak i nieusprawiedliwione nie wpływają na ciągłość zatrudnienia uwzględnianego do ustalenia uprawnień pracowniczych.
Pracownik samorządowy nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody, czyli w dniu wypracowania stażu u danego pracodawcy. Jeżeli pracownik samorządowy był zatrudniony równocześnie w ramach więcej niż jednego zakończonego stosunku pracy, do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się jeden z tych okresów zatrudnienia (paragraf 8 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. z 2018 r., poz. 936 ze zm.) – dalej „rozporządzenie płacowe”).
Do stażu uprawniającego do nagrody nie można więc wliczyć równoległego niezakończonego zatrudnienia. Tym bardziej nie ma podstawy prawnej do liczenia w stażu podwójnie tego samego przedziału czasu. W przypadku pracowników samorządowych, obowiązuje jednak jeden wyjątek, a mianowicie pracownikowi samorządowemu, który wykonuje pracę w urzędzie lub jednostce w czasie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę w celu wykonywania tej pracy, okres zatrudnienia u tego pracodawcy poprzedzający dzień rozpoczęcia urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej. Co do zasady przebywanie na urlopie bezpłatnym oznacza, że stosunek pracy u danego pracodawcy nadal trwa. Natomiast regulacje płacowe dotyczące pracowników samorządowych, wyjątkowo uprawniają do wliczenia równoległego niezakończonego zatrudnienia w okresie poprzedzającym urlop bezpłatny i w zakresie, w jakim nie pokrywa się czasowo z pracą u danego pracodawcy samorządowego.
Prawo do nagrody jubileuszowej jest uzależnione od legitymowania się jedynie określonymi liczbami lat pracy, a nie od wymiaru zatrudnienia. Na uzyskanie prawa do nagrody nie ma wpływu również fakt, czy pracownik jest zatrudniony na zastępstwo, na czas określony czy nieokreślony. Uprawnienie do nagrody wiąże się z upływem, w czasie zatrudnienia, wymaganego okresu pracy. Oznacza to również, że udokumentowane okresy zatrudnienia za granicą również są zaliczane do okresów pracy w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie uprawnień pracowniczych (artykuł 86 ust. 1 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409).
Pracownik świadczący pracę w dwóch miejscach pracy, powinien mieć wypłaconą nagrodę jubileuszową w wymiarze zgodnym z latami pracy potwierdzonymi w świadectwach pracy zakończonymi okresami zatrudnienia oraz innymi okresami równorzędnymi, jeśli pracownik się nimi legitymuje. Każdy bowiem pracodawca odrębnie oblicza staż uprawniający do nagrody jubileuszowej, wliczając do niego wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy równorzędne oraz bieżący okres zatrudnienia, natomiast pomija równoległe zatrudnienie. Gdyby zamiarem ustawodawcy było pozbawienie pracownika prawa do nagrody w dodatkowym miejscu pracy w przypadku równoległego zatrudnienia, to wprost by ustanowił taką regulację. Tymczasem takiej regulacji brak. Możliwa jest więc sytuacja, że pracownik nabędzie prawo i będzie miał wypłaconą nagrodę jubileuszową w obu miejscach pracy, w wymiarze zgodnym z latami pracy potwierdzonymi złożonymi świadectwami pracy.
PODSTAWA OBLICZENIA NAGRODY JUBILEUSZOWEJ
Przepisy rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych zawierają uregulowania mające na względzie korzystne ukształtowanie sytuacji dla pracownika, albowiem podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie miesięczne przysługujące pracownikowi samorządowemu w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli dla pracownika jest to korzystniejsze – wynagrodzenie miesięczne przysługujące mu w dniu jej wypłaty.
Wynagrodzenie miesięczne stanowiące podstawę ustalenia wysokości nagrody oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, Dz. U. z 1997 r. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Wynagrodzenie miesięczne pracownika to wynagrodzenie zasadnicze wraz ze wszystkimi dodatkami w dniu nabycia prawa do nagrody, ewentualnie, jeżeli jest to korzystniejsze, w dniu wypłaty nagrody.
SZCZEGÓŁOWE WARUNKI WYPŁACANIA NAGRODY JUBILEUSZOWEJ
Zasadą jest, że pracownik samorządowy nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody, a nagrodę wypłaca się niezwłocznie po nabyciu przez podwładnego tego uprawnienia.
W konsekwencji, gdy nagroda zostanie wypłacona w późniejszym terminie, a w międzyczasie wynagrodzenie uległo podwyższeniu, podstawę do wyliczenia wysokości nagrody jubileuszowej będzie stanowiło wynagrodzenie w wyższej wysokości.
Natomiast, jeżeli pracownik samorządowy nabył prawo do nagrody jubileuszowej, będąc zatrudnionym w innym wymiarze czasu pracy niż w dniu jej wypłaty, podstawę obliczenia nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi samorządowemu w dniu nabycia prawa do tej nagrody.
WYPŁATA NAGRODY JUBILEUSZOWEJ W ZWIĄZKU Z PRZEJŚCIEM NA EMERYTURĘ LUB RENTĘ Z TYTUŁU NIEZDOLONOŚCI DO PRACY
Wyjątkowo została uregulowana kwestia wypłaty nagrody jubileuszowej dla pracownika, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.
W razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę pracownikowi samorządowemu, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy. Pracownik samorządowy, któremu wypłacono nagrodę jubileuszową danego stopnia ww. sytuacji, nie nabywa prawa do tej nagrody w dniu upływu okresu uprawniającego do nagrody danego stopnia.
Zaakcentować wypada, iż w judykaturze zwraca się uwagę, iż „dla nabycia prawa do nagrody jubileuszowej przez pracownika samorządowego - i to niezależnie od tego jakiego rodzaju stosunek pracy łączył go z pracodawcą - któremu brakuje mniej niż 12 miesięcy dla uzyskania do niej prawa, konieczne jest istnienie związku przyczynowego między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Nie można postawić znaku równości pomiędzy wymaganiem związku ustania stosunku pracy z przejściem na rentę (emeryturę) dla celów odprawy i nagrody jubileuszowej z uwagi na zupełnie inne cele, jakie spełniać mają oba rodzaje tych świadczeń.”
W doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest także pogląd co do związku pomiędzy nabyciem renty z tytułu niezdolności do pracy a ustaniem stosunku pracy. Związek ten może być czasowy - gdy ustanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do renty niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy, przyczynowy - gdy ustanie stosunku pracy następuje dlatego, że pracownikowi przysługuje prawo do renty lub funkcjonalny - rozwiązanie stosunku pracy następuje wprawdzie przed ustaleniem prawa do renty, ale przyznanie renty jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia. Związek funkcjonalny między ustaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do renty jest w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego wystarczające dla nabycia prawa do odprawy rentowej.
Natomiast w przypadku nagrody jubileuszowej z przepisu wynika wprost, że świadczenie staje się wymagalne w dniu rozwiązania stosunku pracy, co wyklucza możliwość przyjęcia, że związek, o którym w nim mowa, może mieć charakter funkcjonalny. Wymóg związku przyczynowego pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy, wynika z wyjątkowego charakteru tego przepisu, który wyraża się tym, że chodzi w nim o przyznanie prawa do nagrody jubileuszowej pracownikowi, który nie uzyska wymaganego okresu pracy dla jej nabycia, bowiem stosunek pracy zostaje rozwiązany przed jego upływem w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Nagroda jubileuszowa nie ma na celu uposażenia pracownika w związku z uzyskaniem przez niego statusu rencisty, tak jak jest to w przypadku odprawy rentowej, czym uzasadnia się w orzecznictwie szerokie rozumienie związku między ustaniem stosunku pracy a przejściem na rentę. Nagroda jubileuszowa ma w istocie charakter premii i przysługuje za osiągnięcie określonego stażu pracy. Nabycie takiej nagrody pomimo nieosiągnięcia wymaganego okresu pracy, przepis rozporządzenia wiąże z zaistnieniem szczególnej sytuacji, a mianowicie niemożliwości osiągnięcia tego stażu z tej przyczyny, że stosunek pracy ustał wcześniej w związku (z powodu) przejścia na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Chodzi zatem o to, ażeby rozwiązanie stosunku pracy ze szczególnych i niezawinionych przez pracownika przyczyn, bo na skutek de facto utraty zdolności do pracy nie zniweczyło możliwości uzyskania nagrody jubileuszowej, do nabycia której brakuje mniej niż 12 miesięcy.
ZMIANA PRZEPISÓW W ZAKRESIE ZALICZALNOŚCI OKRESÓW PRACY DO STAŻU PRACY
Przepisy zawierają również uregulowania, które mają zastosowanie w przypadku wystąpienia zmian w przepisach prawnych, polegających na zaliczeniu okresów pracy, od których zależą uprawnienia pracownicze. Mianowicie, jeżeli w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających zaliczalność do okresów uprawniających do świadczeń pracowniczych okresów niepodlegających dotychczas wliczeniu upływa okres uprawniający do dwóch lub więcej nagród jubileuszowych, wypłaca się tylko jedną nagrodę – najwyższą.
W przypadku, gdy pracownikowi, który w dniu wejścia w życie tychże przepisów ma okres zatrudnienia, wraz z innymi okresami wliczanymi do tego okresu – dłuższy niż wymagany do nagrody jubileuszowej danego stopnia, a w ciągu 12 miesięcy od tego dnia upłynie okres uprawniający go do nabycia nagrody jubileuszowej wyższego stopnia, nagrodę wyższą wypłaca się w pełnej wysokości, a w dniu nabycia prawa do nagrody wyższej – różnicę między kwotą nagrody wyższej, a kwotą nagrody niższej. Powołane przepisy mają również zastosowanie w odniesieniu do pracownika, który udokumentował swoje prawo do nagrody jubileuszowej w dniu, w którym był uprawniony do nagrody wyższego stopnia oraz w razie, gdy nabędzie to prawo w ciągu 12 miesięcy od tego dnia.
