Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie ustalenia wysokości ekwiwalentu dla członków ochotniczych straży pożarnych funkcjonujących na terenie gminy. W § 1 ust. 1 ustalono ekwiwalent pieniężny dla członka OSP, który uczestniczył:
1) „w działaniu ratowniczym lub akcji ratowniczej na 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej «Monitor Polski» na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.) za każdą rozpoczętą godzinę udziału w działaniu ratowniczym lub akcji ratowniczej;
2) w szkoleniu lub ćwiczeniu organizowanym przez Państwową Straż Pożarną, gminę lub inny uprawniony podmiot na 25 proc. 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto za każdą rozpoczętą godzinę udziału w szkoleniu lub ćwiczeniu”.
Prokurator Rejonowy w Białymstoku zaskarżył uchwałę w całości. Wskazał, że ekwiwalent otrzymują – w myśl art. 15 ust. 1 i 1a ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (dalej: uosp) „strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, jak również kandydat na strażaka ratownika OSP, o którym mowa w art. 9 ust. 2 pkt 1 i strażak ratownik OSP, który brał udział w działaniach, o których mowa w art. 3 pkt 7 – stosownie do posiadanych przez gminę środków finansowych”. Nie jest to tożsame z pojęciem „członek Ochotniczej Straży Pożarnej” użytym w uchwale.
Prokurator zwrócił też uwagę, że wysokość ekwiwalentu pieniężnego powinna polegać na wskazaniu konkretnej kwoty. Proste powołanie się na maksymalną – 1/175 przeciętnego wynagrodzenia – (nieprzekraczalną) ułamkową wysokość ekwiwalentu nie spełnia warunku z art. 15 ust. 2 uosp – dopiero wskazanie konkretnej stawki (kwoty) świadczy o realizacji kompetencji z powołanego przepisu i rodzi skutek w zakresie określoności sytuacji prawnej adresata uchwały i skonkretyzowania uprawnień z tego tytułu.
Sąd przyznał rację prokuratorowi. Wyjaśnił, że zgodnie z art. 1 ust. 3 uosp ochotnicze straże pożarne zrzeszają członków ochotniczych straży pożarnych, zwanych „strażakami Ochotniczej Straży Pożarnej”. Jak wynika natomiast z art. 8, „strażakiem ratownikiem Ochotniczej Straży Pożarnej jest strażak Ochotniczej Straży Pożarnej, który spełnia określone w nim wymagania, mianowicie:
- ukończył 18 lat, a nie ukończył 65 lat, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1,
- posiada aktualne ubezpieczenie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2,
- posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych,
- odbył szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
- ukończył z wynikiem pozytywnym szkolenie podstawowe przygotowujące do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych”.
Analiza tej regulacji prawnej nie pozostawia wątpliwości, że pojęcie „strażaka ratownika Ochotniczej Straży Pożarnej”, o którym mowa w art. 15 ust. 1, jest węższe niż „członka Ochotniczej Straży Pożarnej”, o jakim mowa w zaskarżonej uchwale. W konsekwencji uchwała wyszła poza zakres podmiotowy regulacji przekazanej radom gmin na podstawie ustawy kompetencyjnej i przyznała uprawnienia grupie członków Ochotniczej Straży Pożarnej, której uprawnień de facto nie przyznaje ustawa.
Jeśli zaś chodzi o określenie wysokości ekwiwalentu sąd wskazał, że jego wysokość musi być określona kwotowo. Proste powołanie się na maksymalną (nieprzekraczalną) ułamkową wysokość ekwiwalentu nie spełnia warunku z art. 15 ust. 2 uosp. Dopiero wskazanie kwoty ekwiwalentu świadczy o realizacji kompetencji z art. 15 ust. 2 i rodzi skutek w zakresie określoności sytuacji prawnej adresata uchwały i skonkretyzowania uprawnień z tego tytułu (przy naliczaniu za każdą rozpoczętą godzinę) – a dalej ewentualnych roszczeń o wypłatę dla strażaków ratowników OSP. Nadto określenie konkretnej kwoty ekwiwalentu pozwala na ocenę, czy dana stawka nie przekracza ustawowego progu 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, obowiązującego przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego. Pozostawienie spornego zapisu zaskarżonej uchwały w obrocie prawnym mogłoby prowadzić do sporów co do wysokości przysługującego ekwiwalentu.
Sąd uznał ostatecznie, że uchwała wykracza poza upoważnienie ustawowe zawarte w art. 15 ust. 2 uosp, co stanowi istotne naruszenie prawa i w konsekwencji musi oznaczać stwierdzenie jej nieważności.
Wyrok WSA w Białymstoku z 22 października 2024 r. sygn. akt II SA/Bk 523/24
