Postanowieniem z 4 marca 2024 r. wójt odmówił mieszkance (dalej również: skarżąca) wydania zaświadczenia potwierdzającego wliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Postanowienie doręczono 5 marca 2024 r., a odbiór w urzędzie potwierdził mąż skarżącej, działający na podstawie udzielonego mu przez nią upoważnienia do odbioru zaświadczenia.
Następnie, 2 października 2024 r., do Sądu Rejonowego w Chrzanowie wpłynął pozew skarżącej dotyczący zaliczenia do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym jej męża. Postanowieniem z 4 lutego 2025 r. Sąd Rejonowy w Chrzanowie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przekazał sprawę do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie jako organu właściwego do rozpoznania zażalenia na postanowienie wójta.
Kolegium w postanowieniu z 11 kwietnia 2025 r. stwierdziło uchybienie przez stronę terminowi do wniesienia zażalenia. Powołując się na art. 141 § 1 i art. 219 kpa uznało, że doręczenie nastąpiło 5 marca 2024 r., co – zdaniem organu – nie było sporne. Termin do wniesienia środka zaskarżenia upływał więc 12 marca 2024 r., tymczasem skarżąca złożyła pozew dopiero 2 października 2024 r., który sąd zakwalifikował jako zażalenie. W ocenie SKO, jego rozpoznanie po terminie byłoby niedopuszczalne i stanowiło rażące naruszenie prawa.
Na to postanowienie skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, domagając się jego uchylenia. WSA orzekając w sprawie wyszedł poza granice zarzutów skargi i uznał, że postanowienie SKO zostało wydane z istotnym naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, co skutkowało jego uchyleniem – choć z innych przyczyn niż podniesione przez skarżącą.
Sąd przypomniał, że SKO stwierdziło uchybienie terminowi do wniesienia zażalenia przyjmując, iż doręczenie postanowienia nastąpiło 5 marca 2024 r., a ostatnim dniem na wniesienie zażalenia był 12 marca 2024 r. WSA zakwestionował jednak skuteczność tego doręczenia.
Zgodnie z art. 141 § 2 kpa, zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a zachowanie tego terminu warunkuje jego skuteczność. Uchybienie terminowi prowadzi do ostateczności postanowienia organu pierwszej instancji, a organ odwoławczy – na podstawie art. 134 kpa w zw. z art. 144 kpa – stwierdza uchybienie terminu. Ocena taka wymaga jednak uprzedniego ustalenia, czy doręczenie było prawidłowe.
Z akt wynika, że postanowienie odebrał 5 marca 2024 r. mąż skarżącej. WSA zauważył jednak, że udzielone mu pełnomocnictwo obejmowało wyłącznie „odbiór zaświadczenia z Urzędu Gminy T. w sprawie wliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy”. Upoważnienie to nie obejmowało odbioru postanowień organu. Akta sprawy nie wskazują również, aby mąż był ustanowionym pełnomocnikiem procesowym.
Stosownie do art. 42 § 1 i 2 kpa, pisma doręcza się osobom fizycznym w mieszkaniu, miejscu pracy, na wskazany adres do korespondencji, a wyjątkowo – w lokalu organu administracji, jeśli adresat osobiście się w nim znajduje. Doręczenie w urzędzie mogło więc nastąpić wyłącznie do rąk samej skarżącej. Art. 42 § 2 kpa nie przewiduje możliwości doręczenia pisma w lokalu organu dorosłemu domownikowi, jak ma to miejsce w art. 43 kpa w odniesieniu do doręczeń w miejscu zamieszkania. Tym samym doręczenie z 5 marca 2024 r. było nieskuteczne, a termin do wniesienia zażalenia nie rozpoczął biegu. Skarżąca nie mogła więc uchybić terminowi, a organ odwoławczy nie miał podstaw do zastosowania art. 134 kpa w zw. z art. 144 kpa.
Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Jak wskazał WSA w Szczecinie w wyroku z 12 grudnia 2024 r. (II SA/Sz 764/24), doręczenie jest czynnością sformalizowaną, gwarantującą prawa strony i chroniącą organ przed nielojalnym działaniem uczestników postępowania. Błędy w tym zakresie obciążają organ – niezależnie od tego, kto faktycznie dokonał doręczenia. Uchybienia tego rodzaju skutkują nieskutecznością doręczenia (por. wyroki NSA: z 24 maja 2022 r., I FSK 2295/21; z 11 maja 2012 r., I FSK 1134/11). Adresat nie może ponosić negatywnych konsekwencji zaniedbań organu, a wątpliwości należy interpretować na jego korzyść (por. wyrok NSA z 18 kwietnia 2024 r., II GSK 962/23).
Dopiero prawidłowe doręczenie postanowienia wójta z 4 marca 2024 r. uruchomi bieg terminu do wniesienia zażalenia, o którym mowa w art. 141 § 2 kpa, i otworzy stronie drogę do realizacji przysługujących jej uprawnień procesowych.
Wobec powyższego sąd, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądem administracyjnym, uchylił postanowienie SKO w Krakowie
