Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, pracownikowi, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku 14 lat, przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni. Za dni wolne nad opiekę nad dzieckiem pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Wynika to z art. 188 kodeksu pracy (dalej: k.p.).
Potrzebny wniosek pracownika
Warunkiem skorzystania z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem jest złożenie przez pracownika wniosku na piśmie w tej sprawie. Pracodawca nie może sprawdzać, czy dziecko ma w okresie, o który wnioskuje pracownik opiekę, czy też nie. Przepisy nie określają, w jakim terminie pracownik powinien taki wniosek złożyć, ale na pewno powinno to nastąpić przed dniem skorzystania z tego prawa tak, aby pracodawca mógł zorganizować pracę w zakładzie pracy.
Co ważne, wniosek pracownika o udzielenie dni wolnych na opiekę nad dzieckiem nie musi być uzasadniony, przysługuje bowiem z mocy prawa.
Jeżeli oboje rodzice pozostają w zatrudnieniu dni wolne na opiekę nad dzieckiem może wykorzystać jedno z rodziców. Rodzic może wykorzystać dni wolne łącznie lub oddzielnie w danym roku kalendarzowym.
Ważne Za dni wolne na opiekę nad dzieckiem pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. |
Problemy praktyczne z udzielaniem dni wolnych na opiekę nad dzieckiem
W praktyce przy udzielaniu dni wolnych na opiekę nad dzieckiem występuje wiele wątpliwości.
Przykład 1.
Żona pracownika jest bezrobotna i wychowuje dziecko w wieku 5 lat. Czy rodzice mają w tym wypadku prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem?
Przepisy kodeksu pracy przyznając pracownikowi prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem, mówią tylko o skutkach pozostawania w zatrudnieniu przez oboje rodziców. Zgodnie z art. 189¹ k.p., jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z prawa do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może korzystać jedno z nich. Oznacza to, że nawet jeśli żona pracownika jest bezrobotna i sprawuje opiekę nad dzieckiem, to fakt ten nie pozbawia pracownika prawa do skorzystania z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem. Podobnie jeżeli np. matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym, pracownik-ojciec może skorzystać z dwóch dni na opiekę nad dzieckiem w danym roku kalendarzowym.
Przykład 2.
Pracownik wraz z pracującą żoną stanowi rodzinę zastępczą dla 7-letniego dziecka, które pozostaje pod ich opieką. Czy mają prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem?
Tak, jedno z pracujących rodziców ma prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem. Do wykorzystania dni wolnych na opiekę nad dzieckiem mają prawo rodzice dziecka zarówno własnego, jak i adoptowanego oraz dziecka, które pozostaje pod ich opieką w ramach rodziny zastępczej. Pracownik może też wykorzystać dni wolne na opiekę w taki sposób, że pracownik wykorzysta jeden dzień na sprawowanie opieki, jego żona drugi.
Przykład 3.
Pracownik wraz z pracującą żoną zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej nad 10-letnim dzieckiem. Czy mają prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem?
Nie, w tym wypadku rodzice nie mają prawa do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem – rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej nie mają bowiem prawa wychowywać dziecka. Rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej będą mieli prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem tylko pod warunkiem, jeżeli władza rodzicielska zostanie im przywrócona na podstawie orzeczenia sądu rodzinnego. Władza rodzicielska może być zaś przywrócona, jeżeli ustaną przesłanki uzasadniające pozbawienie tej władzy.
Warto pamiętać, że prawo do wykorzystania dni wolnych na opiekę nad dzieckiem przysługuje pracownikowi do czasu osiągnięcia przez dziecko 14. roku życia., co oznacza, że gdy dziecko osiągnie ten wiek, pracownik traci prawo do dni wolnych na jego opiekę.
Ważne Pracownik może wykorzystać dni wolne na opiekę nad dzieckiem w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 14 lat i musi to nastąpić do dnia ukończenia przez dziecko 14. roku życia. |
Dni wolne na opiekę nad dzieckiem pracownik może wykorzystać niezależnie od stażu pracy.
Przykład 4.
Pracownik otrzymał rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w firmie A. w czerwcu br. Nie wykorzystał dni wolnych na opiekę nad dzieckiem. Czy i kiedy może je wykorzystać?
Pracownik, z którym rozwiązano umowę o pracę w trakcie roku kalendarzowego i który nie wykorzystał dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może wykorzystać te dni wolne u nowego pracodawcy. Przepisy kodeksu pracy wymagają bowiem tylko, aby dni te były wykorzystane w ciągu danego roku kalendarzowego.
Przepisy kodeksu pracy przewidują, że dni wolne na opiekę nad dzieckiem muszą być wykorzystane w ciągu roku kalendarzowego, co oznacza, że ich niewykorzystanie w danym roku kalendarzowym powoduje, że prawo to nie przechodzi na nowy rok, a w kolejnym roku kalendarzowym przysługują znowu tylko 2 dni wolne na opiekę nad dzieckiem.
Z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może skorzystać zarówno ojciec, jak i matka dziecka, z zastrzeżeniem, że jeżeli oboje rodzice pracują, prawo takie może wykorzystać tylko jedno z nich. Rodzice pracujący mogą też podzielić 2 dni wolne opieki na każde z nich.
Konieczne udokumentowanie dni wolnych
Aby uniknąć nadużywania przez pracowników dni wolnych na opiekę nad dzieckiem, np. poprzez wnioskowanie każdego z rodziców o udzielenie tych wolnych dni, przepisy przewidują, że pracownik, który jest rodzicem lub opiekunem dziecka, ma obowiązek złożyć do akt osobowych oświadczenie o zamiarze lub też braku zamiaru skorzystania z przysługujących mu uprawnień, między innymi do skorzystania z dni wolnych na sprawowanie opieki nad dzieckiem.
PODSTAWA PRAWNA
· Art. 167², art. 188, art. 189¹ ustawy – Kodeks pracy z 26 czerwca 1964 r (tekst jednolity z 23 grudnia 1997 r. (DzU 1998, nr 21, poz. 94)
· § 6 ust. 2 pkt 2 lit. c) rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (DzU Nr 62, poz. 286 z późn. zm.)
