Który moment w historii tworzenia się i funkcjonowania samorządu lokalnego wspominam w szczególny sposób i dlaczego?
Odrodzony samorząd terytorialny w Polsce przechodził różne okresy.
Na pewno szczególny był pierwszy etap pionierski radosnej odbudowy i organizacji od podstaw samorządności gminnej. Entuzjazm, wielkie zaangażowanie setek tysięcy obywateli, mieszkańców tworzących się wspólnot lokalnych.
Było to też uczenie się zarządzania swoimi sprawami. Z jednej strony w urzędach, które mocą ustaw miały służyć, a nie administrować. A po wtóre my obywatele swojego kraju zaczęliśmy uczyć się „urządzać” nasze życie jako wspólnota mieszkańców. To było i jest trudniejsze.
Administracja samorządowa najszybciej się sprofesjonalizowała zaś społeczeństwo obywatelskie nadal się tworzy. Niezwykle ważne było też w organizowaniu się samorządów powstanie organizacji miast i gmin, a później powiatów i województw. Współdziałanie korporacji samorządowych w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego to wartość sama w sobie i bez precedensu w krajach UE.
Ten pierwszy etap budowania samorządności lokalnej to również rzesze oddanych sprawie ludzi. Od parlamentarzystów i pracowników rządowych po sołtysów i zarządy osiedlowe. Nazwisk jest bez liku. Pasjonatów samorządowej idei było bardzo wielu. Dzisiaj są tacy, co mają już tablice pamięci i życzliwe wspomnienia, ale też dużo osób zostało zapomnianych. Warto i trzeba przywrócić ich naszej pamięci. Ten czas jubileuszu 30-lecia jest ku temu dobry dla podejmowania naszych działań w tym zakresie. W każdym miejscu naszej pięknej ojczyzny.
A Polska wypiękniła także ta lokalna dzięki pracy właśnie tej rzeszy dzisiaj bezimiennych bohaterów samorządowych przemian.
Za co cenię samorząd lokalny?
Samorząd lokalny jest ceniony przede wszystkim przez mieszkańców. W odbiorze społecznym o czym świadczą rankingi zaufania praca samorządu nieustannie plasuje się na czołowych miejscach w ocenie obywateli naszego kraju.
Jakkolwiek by patetycznie nie zabrzmiało to samorząd lokalny włożył i nadal dokłada bardzo znaczący wkład w przebudowę i modernizację naszego kraju. Od lat inwestycje samorządowe nie tylko poprawiają jakość życia mieszkańców, ale dają też duży napęd dla całej gospodarki. Samorząd jest wielkim inwestorem i dał impuls do znaczących działań proekologicznych. To, że Polska przez te trzy dekady wypiękniała to jedno, ale też podniosła się niebywale jakość tych przemian. Szczególnie w infrastrukturze komunalnej i społecznej.
Chociaż dużo jest betonozy w przestrzeni publicznej to przeważa innowacyjność rozwiązań, estetyka i zorientowanie na wygodne życie mieszkańców. Skala i rozmach podejmowanych przez samorządy działań odbudowy i rewitalizacji także tej społecznej jest niebywała. To można zobaczyć, o tym można przeczytać z tym mamy do czynienia w codziennym życiu. Po za tym samorząd lokalny to ludzie. Bronimy się w ojczyźnie przed upartyjnieniem samorządu. Dlatego tak ważna jest idea pracy organicznej, ale też coraz większej profesjonalizacji w tej wielkiej organizacji obywateli.
Bo każdy z nas związany jest z samorządem. Mieszkamy na wsi, w miejscowości, osiedlu czy dzielnicy jakiegoś samorządu. Jak nie raz widzimy próby antagonizowania samorządu chociażby z administracją resortową to samorządowców to boli. Bo administracja publiczna jest jedna. A zarówno państwowa jak i samorządowa ma służyć obywatelom. Wielką wartością jest umiejętność wsłuchania się w potrzeby lokalnych społeczności. To cenne doświadczenie jest udziałem ogromnej rzeszy oddanych sprawie pracowników samorządowych.
Gdy myślę o samorządzie przyszłości, to widzę…
Jest wiele wyzwań przed samorządami. Dzisiaj powiada się, że nic już tak nie będzie jak było przed pandemią koronawirusa. To zapewne dodatkowe wyzwania przed samorządem terytorialnym. My samorządowcy dostrzegamy, że pilnej zmiany wymaga ustawodawstwo samorządowe. Zarówno te dotyczące dochodów, podatków i opłat lokalnych. Kolejne nowelizacje nie ułatwiają sprawy. Niezbędny jest przegląd
i kodyfikacja prawa samorządowego. Ważne jest też dookreślenie spraw samorządowych finansów. Jeżeli priorytetem w państwie jest oświata, to powinna mieć adekwatne finansowanie. A to jest największy w tej chwili problem. Coraz większe transfery finansowe z budżetu centralnego to pieniądze znaczone, gdzie w zasadzie samorząd staje się kasjerem. Jak ma wyglądać najbliższa przyszłość samorządów?
My wszyscy obywatele powinniśmy sobie odpowiedzieć na to pytanie. Aby później nasi przedstawiciele, we władzy uchwałodawczej i wykonawczej, realizowali wybory nas, mieszkańców. Dlatego tak ważna jest stabilność finansowa samorządów oraz solidne podstawy ustawowe.
Samorząd terytorialny sprawdził się w Polsce po przemianach ustrojowych. Mówimy o najbardziej udanej reformie. Dlatego warto nam wszystkim zabiegać o samorząd jako najlepszą organizację obywateli we wspólnoty. Trzeba nam pamiętać, że samorząd lokalny to podstawa demokracji. A w budowie demokracji wszyscy i każdy z nas, osobiście ma podpisany kontrakt. Dziś samorząd terytorialny jest jednym z filarów ustrojowych naszego państwa.
* Burmistrz Rejowca Fabrycznego od 1990 roku, członek zarządu Unii Miasteczek Polskich.