W czerwcu 2021 r. instytucje UE wprowadziły do reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) tzw. warunkowość społeczną. Uzależnia ona przyznanie dotacji z WPR od przestrzegania przez rolników minimalnych standardów społecznych i pracowniczych. Władze krajowe mogą podjąć decyzję o zmniejszeniu – lub nawet cofnięciu, w najpoważniejszych przypadkach – dotacji w ramach WPR, jeżeli rolnik nie przestrzega jednego lub kilku wymogów przewidzianych w tych przepisach UE. Wprowadzenie tego środka jest obecnie dobrowolne, ale od 2025 r. stanie się obowiązkowe. W 2027 roku Komisja Europejska planuje sprawdzić jak warunkowość społeczna wpłynęła na warunki pracy.
Podczas 163. posiedzenia plenarnego Europejskiego Komitetu Regionów ) przyjął opinię "Sprawiedliwe warunki pracy w rolnictwie: perspektywa lokalna i regionalna". Zasugerowano w niej żeby Komisja Europejska we współpracy z europejskimi partnerami społecznymi ponownie rozważyła system skoordynowanych sankcji w całej UE. W dokumencie zaproponowano również przeprowadzenie przeglądu mającego na celu zbadanie potrzeby wprowadzenia przepisu stanowiącego, że pracownikom rolnym należy zapewnić godne warunki mieszkaniowe, oraz podkreślono, że ważne jest zapewnienie wszystkim pracownikom migrującym i sezonowym w tym sektorze odpowiedniego statusu prawnego.
Z opinią nie zgodził się Adam Banaszak, radny Powiatu Inowrocławskiego, Członek wspierający Unii Miasteczek Polskich: – Uważam, że kwestie warunków pracy w sektorze rolnym dają się lepiej rozwiązywać poprzez promowanie uczciwej konkurencji i równych szans dla wszystkich przedsiębiorstw rolnych, a nie poprzez nadmierne, kolejne regulacje.
Zamiast pomysłów, które poważnie utrudniają działalność gospodarczą sektora i zwiększają jego koszty, powinniśmy umożliwić rolnikom skuteczne radzenie sobie z niedoborami siły roboczej przy jednoczesnym utrzymaniu wydajności pracy i zrównoważonego rozwoju po to by zachować konkurencyjność europejskiego rolnictwa. – mówił na forum Europejskiego Komitetu Regionów. Dodał także, że: – Zanim wprowadzimy kolejne regulacje, kary i obostrzenia należy przeprowadzić długoterminową ocenę wpływu aktualnych uwarunkowań społecznych na sektor rolny i obszary wiejskie.
Adam Banaszak wskazał też, że głównym celem Wspólnej Polityki Rolnej jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i stabilności, a chociaż obecnie zachęca ona do lepszego przestrzegania standardów społecznych i pracowniczych, to powinniśmy w pierwszej kolejności dążyć do wzmocnienia pozycji rolników i sektora rolnego oraz przyczynić się do ogólnej odporności i wydajności sektora.
–Uwarunkowania społeczne będą wdrażane dopiero od przyszłego roku, a zatem jest zbyt wcześnie, aby sugerować zmiany jeszcze przed wprowadzeniem jakichkolwiek rozwiązań w większości państw członkowskich, zwłaszcza w zakresie harmonizacji kar – czyli nowych obciążeń – czy też zapewnienia godnych warunków mieszkaniowych dla pracowników rolnych – co już nierealistycznie zwiększy koszty produkcji rolnej. – mówił radny.
****
Obecne prawodawstwo unijne pozostawia państwom członkowskim decyzję w sprawie zakresu sankcji za naruszenia – zgodnie z istniejącymi w państwach członkowskich systemami kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy i przepisów socjalnych. Państwa członkowskie mogą przyjąć w ten sposób bardziej dostosowane do warunków lokalnych podejście do warunkowości społecznej w celu uwzględnienia różnych kontekstów rolniczych w całej UE.
